TÜRKİYE TARİHİ

NOT ; HER BAŞLIKTA BULUNAN TÜRKİYEM DEKİ -M EKİ BANA AİT DEĞİLDİR . KONULAR ALINTIDIR VE KONUYU

YAZAN KİŞİ AŞIRI MİLLİYETÇİ OLDUĞUNDAN BU İFADEYİ KULLANMIŞ OLABİLİR . YOKSA TÜRKİYE NİN SAHİBLERİ

BU VATAN ÜZERİNDE YAŞAYAN BU ÜLKENİN VATANDAŞI ÜLKESİNE BAĞLI , ATATÜRKÇÜLÜĞÜ KENDİNE İLKE

EDİNMİŞ OLAN TÜRKİYENİN BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞÜNÜ SAVUNAN KİŞİLERDİR .





1923-1929 TÜRKİYEM

27 Ekim 1923 : 25 Ekim 1923 günü Çankaya Köşkü’nde varılan karar gereğince Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin son Bakanlar Kurulu Başkanı Ali Fethi (Okyar) Bey , bütün arkadaşları ile birlikte Meclise istifalarını verdiler.Bakanlar kurulunu o tarihe kadar Meclis seçiyordu. Siyasi buhrandan orduyu dışarı da tutmak için,o zaman hükümete dahil bulunan Genel Kurmay Başkanının istifa etmemesi uygun görülmüştü.Kabinenin topluca görevden çekilmesi,Gazi Mustafa Kemal Paşanın muhaliflerinin bir liste üzerinde birleşememeleri, Cumhuriyetin gelmekte olduğuna bir işaret sayılabilirdi..

29 Ekim 1923 : TBMM’nin şimdi müze olan o zamanki küçük tarihi binasında saat:20.30 sıralarında Çorum Milletvekili İsmet (Eker) Beyin Başkanlığında 159 Milletvekili ile birlikte ittifakla şu karar alınmıştır; "Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir."

Türkiye Cumhuriyeti Başkanlığı için yapılan oylamaya 158 kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına oy birligi ile Ankara Milletvekili Gazi Mustafa Kemal Paşa seçilmiştir. (Gazi Paşa oylamaya katılmamıştır).

Cumhuriyetin ilanı o akşam bütün imkansızlıklar içinde yurda duyurulmuş ve gece yarısından sonra 101 pare top atılarak şenlik yapılmıştır.

30 Ekim 1923 : İsmet (İnönü) Paşa Başbakan ünvanı ile kabineyi kurmak ile görevlendirildi.Kabine TBMM tarafından oy birliği ile onaylandı.

Başbakan : İsmet Paşa (Malatya)

Şer’iye Vekili : Mustafa Fevzi Efendi (Saruhan) (Sonradan bu bakanlık kaldırıldı,yerine Diyanet İşleri başkanlığı kuruldu)

Umumiye Vekili : Müşir (Mareşal ) Fevzi Paşa (Çakmak ) (İstanbul) (O tarihlerde Genel Kurmay Başkanlığı kabineye dahildi )

İktisat Vekili : Hasan (Saka )Bey (Trabzon)

Dahiliye Vekili : Recep (Peker ) Bey (Kütahya)

Müdafa-i Milliye Vekili : Kazım (Özalp) Paşa (Balıkesir)

Adliye Vekili : Seyit Bey (İzmir)

Maarif Vekili : Safa Bey (Adana)

Nafıa Vekili : Muhtar Bey (Trabzon)

Sıhhiye Vekili : Dr. Refik (Saydam) Bey (İstanbul)

İmar ve İskan Vekili : Mustafa Necati Bey (İzmir)

Maliye Vekili : Hasan Bey (Gümüşhane)

31 Ekim 1923 : 3 Eylül 1914'de ilan edilen Seferberlik kaldırıldı .

1 Kasım 1923 : Fethi (Okyar) Bey (1880-1943) TBMM Başkanlığına seçildi.

10 Kasım 1923 : İstanbul Barosu Başkanı Lütfü Fikri Bey’in “Şimdide Hilafet Meselesi” başlıklı yazısı Tanin ve bazı gazetelerde yayınlandı.Yazar, İstiklal Mahkemesinde idam istemiyle yargılandı ve 5 yıla mahkum oldu.Bu ceza, daha sonra TBMM tarafından affedildi.

19 Kasım 1923 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halk Fırkası Genel Başkan Vekilliği’ni İsmet Paşa’ya devretti.

24 Kasım 1923 : Hindistan’daki İsmaili Mezhebi cemaat lideri Muhammed Ağa Han (1887-1957) ile Emir Ali, Hilafet ve Halifenin siyasi durumunun korunmasıyla ilgili olarak İsmet Paşa’ya mektup gönderdiler.

5 Aralık 1923 : Ağa Han’ın, İsmet Paşa’ya gönderdiği mektup, Paşa’nın eline geçmeden İstanbul gazetelerinin bazılarında yayınlandı.

8 Aralık 1923 : İstanbul’da, Ağa Han’ın mektubu dolayısıyla gazetecileri yargılayacak olan İstiklal Mahkemesinin üyeleri belli oldu.

9 Aralık 1923 : İstanbul’da gazeteciler tutuklandı.

15 Aralık 1923 : İstanbul İstiklal Mahkemesinde gazetecilerin yargılanmasına başlandı.

26 Aralık 1923 : Cumhuriyetin ilanı dolayısıyla genel af kabul edildi.



1924



2 Ocak 1924 : Cuma günü hafta tatili olarak kabul edildi.

22 Ocak 1924 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Halife’nin tutumunu İsmet Paşa’ya şikayet etti.

14 Şubat 1924 : G. M. Kemal Paşa ile İsmet Paşa’nın, Hilafetin Kaldırılmasıyla ilgili konuşmaları

- İstanbul’dan kalkan deneme uçağı 3 saatte Ankara’ya vardı.

15 Şubat 1924 : Harp Oyunları sebebiyle İzmir’de bulunan G. M. Kemal Paşa başkanlığında, Başbakan İsmet Paşa, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Paşa, Ordu ve Kolordu komutanları toplandı, toplantı sonucunda dört önemli karar alındı;
1-Halifeliğin kaldırılması
2-Şer'iye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
3-Eğitim ve öğretimin birleştirilmesi
4-Genel Kurmay Başkanlığının Bakanlar Kurulunun dışına çıkartılması

22 Şubat 1924 : Mustafa Kemal Paşa İzmir’de konuştu; “Bizim Cumhuriyetimiz yalnız halkın isteğine ve ordunun delaletine hürmet eder.”

23 Şubat 1924 : Milletvekili maaşlarının 300 liraya çıkarılması hakkındaki kanun kabul edildi.

27 Şubat 1924 : TBMM tarafından Halifeliğe seçilen Abdülmecit Efendi (1868-1944) ’nin Cuma Selamlığına cüppe ve Fatih’in kavuğu ile çıkma isteği, garip bulunarak kabul edilmedi.

2 Mart 1924 : Halk Fırkası Grup toplantısında; Şer’iye (Diyanet) ve Evkaf (Vakıflar) Vekaletleri’nin kaldırılmasına ve öğretimin birleştirilmesine karar verildi.

3 Mart 1924 : Hilafetin kaldırılması. Urfa Milletvekili ‘Şeyh’ unvanlı Saffet Efendi ile 50 arkadaşının ‘Hilafetin kaldırılmasına ve Osmanlı Hanedanı mensuplarının Türkiye Cumhuriyeti sınırları dışına çıkarılmasına’ dair verdikleri önerge görüşülüp kabul edildi. Bu karar aynı gün İstanbul Valisi Haydar Bey ve Polis Müdürü Sadettin Bey tarafından Halife’ye bildirildi.Akşam saatlerinde de Emniyet Genel Müdürü Muhittin (Üstündağ) Bey tarafından uygulandı.

- Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi. Bu kanunla bütün okullar Milli Eğitim Bakanlığına bağlanıyor, ayrıca İstanbul Darülfünun’a bağlı bir İlahiyat Fakültesi açılması kararlaştırılıyordu.

- Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

4 Mart 1924 : İstanbul Müftülüğü yayınladığı bir bildiriyle; Cuma namazlarında okunan hutbede, Halifenin adı yerine Millet ve Cumhuriyetten söz edilmesini ve Milletle, Cumhuriyetin saadet ve tealisi için dua edilmesi gereğini ilgililere bildirdi.

5 Mart 1924 : İsmet (İnönü) Paşa tarafından yeni kabine kuruldu.

8 Mart 1924 : Mehakim’i Şer’iye’nin ilgasina ve Mehakimin Teşkilatina ait ‘Ahkami Mukaddil Kanun’ kabul edildi.Bu suretle dini mahkemeler kaldırıldı ve bir kısım mahkemelerin birleştirilmesi sağlandı.

11 Mart 1924 : Diyarbakır-Ergani demiryolu inşasına ait kanun kabul edildi.

23 Mart 1924 : TBMM, Cumhurbaşkanı’nın Meclisi feshetme hakkını kabul etmedi.

- Samsun-Sivas-Ankara demiryolu inşasına ait kanun kabul edildi.

3 Nisan 1924 : Hakimlerin kıyafetlerine dair kanun kabul edildi.

13 Nisan 1924 : 1.Dünya Savaşı liderlerinden;Talat, Cemal ve Bahattin Şakir Paşaların ailelerine maaş bağlanması hakkındaki kanun kabul edildi.

- Türk-Alman Dostluk Antlaşması imzalandı.

16 Nisan 1924 : Savaş sırasında düşmana yardım etmiş olanlar için ‘Genel Af’ kanunu kabul edildi.

20 Nisan 1924 : Teşkilat-i Esasiye Kanunu (Anayasa) kabul edildi. 20 Ocak 1921 gün ve 84 sayı ile kabul edilen Anayasaya, 29 Ekim 1923 gün ve 364 sayı ile ilave edilen ‘Ek Madde’ ile yönetim şekli Cumhuriyete dönüştürülmüştü.

30 Nisan 1924 : Diyanet İşleri Başkanlığına; Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara Hükümeti’ni destekleyen, İstanbul Hükümeti’nin Kurtuluş Hareketini kötüleyen fetvalarına karşılık veren, büyük din adamı vatanperver Mehmet Rıfat (Börekçi) Bey (1861-1941) atandı. 1. Dönemde 6 ay kadar Menteşe Milletvekilliği de yapan Mehmet Rıfat Bey ölümüne kadar bu görevde kaldı.

7 Mayıs 1924 : İstanbul’da Cumhuriyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

26 Ağustos 1924 : İş bankası kuruldu. Genel Müdürlüğüne eski İktisat Vekili Celal (Bayar) Bey atandı.

1 Eylül 1924 : Musiki Muallim Mektebi kuruldu.

11 Eylül 1924 : Bursa Ticaret Borsası kuruldu.

22 Eylül 1924 : Mustafa Kemal Paşa eşi Latife Hanım ile beraber Samsun’u ziyaret etti. İstiklal Ticaret Okulunda öğretmenlere yaptığı konuşmada; “Dünyada her şey için, uygarlık için, hayat için, başarı için, en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlmin ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir, delalettir.” dedi.

25 Ekim 1924 : Türk düşünürü ve yazar Ziya Gökalp (doğumu:1875) öldü.

26 Ekim 1924 : Ordu komutanlarının politika ile uğraşmalarından doğan siyasi buhranın yoğunlaşması.Belli başlı ordu komutanlarının Meclise katılmaları.Bu arada Kazım Karabekir Paşa, Ordu Müfettişliğinden istifa etti, yerine Ali Sait Paşa atandı.

30 Ekim 1924 : Mustafa Kemal Paşa, Ordu Komutanlarından TBMM'deki yerlerinden istifa etmelerini istedi. Ali Fuat Paşa, Ordu Müfettişliğinden çekildi. Cafer Tayyar Paşa Milletvekilliğini tercih etti.Cevat Paşa, her iki görevden de çekildi.

1 Kasım 1924 : Mustafa Kemal Paşa, TBMM’nin 2.dönem 2.toplantı yılını, Meclisin yeni binasında açtı. Fethi (Okyar) Bey yeniden Meclis Başkanlığına seçildi.İsmet Paşa kabineyi kurmakla görevlendirildi.

9 Kasım 1924 : İsmet Paşa Kabinesi 19’a karşı 147 oyla güven aldı.

- 10 Milletvekili Halk Fırkasından ayrılarak ‘Terakkiperver Cumhuriyet Fırka’yı kurdular.

10 Kasım 1924 : Halk Fırkasının adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirildi.

20 Kasım 1924 : İsmet Paşa Başbakanlıktan çekildi. Fethi (Okyar) Bey Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

26 Kasım 1924 : Kazım (Özalp) Paşa, TBMM Başkanlığına seçildi.

27 Kasım 1924 : Fethi Bey Kabinesi oybirliği ile güven oyu aldı.
İçişleri Vekili :Recep (Peker) Bey
Dışişleri Vekili : Şükrü (Kaya) Bey

8 Aralık 1924 : Terakkiperver Cumhuriyet Fırka Başkanlığına Kazım Karabekir Paşa, Genel Sekreterliğine de Ali Fuat Paşa seçildi.

20 Aralık 1924 : Kırkkilise adı Kırklareli olarak değiştirildi.

29 Aralık 1924 : Bahriye Vekilliği (Deniz Kuvvetleri Bakanlığı) kurulması kararlaştırıldı. Üsküdarlı İhsan Bey ilk Vekilliğe atandı.



1925



7 Ocak 1925 : Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Sekreterliğine Recep (Peker) Bey Tayin edildi.

13 Ocak 1925 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Halit Paşa, Meclis’te Afyon Milletvekili Ali (Çetinkaya) Bey tarafından kaza sonucu tabanca ile vurularak öldürüldü.

30 Ocak 1925 : Patrik Konstantin (6.) sınırdışı edildi.

11 Şubat 1925 : Şeyh Sait isyanı. Eski adi ‘Genç’ olan Bingöl ilinin Ergani ilçesine bağlı Eğil bucağının Pınar köyünde başlayan ayaklanma, ilk olarak Elazığ ve oradan da Diyarbakır’a sıçradı.

16 Şubat 1925 : Tayyare Cemiyeti (Türk Hava Kurumu) kuruldu.

17 Şubat 1925 : Aşar vergisi kaldırıldı. (Köylüyü büyük sıkıntıya sokan bu vergi ürünlerden onda bir oranında alınıyordu.)

24 Şubat 1925 : Şeyh Sait isyanı büyüyor. Elazığ, asiler tarafından işgal edildi.

25 Şubat 1925 : ‘Dinin politik amaçlarla suiistimal edilemeyeceği’ hakkında kanun kabul edildi.

28 Şubat 1925 : Doğudaki isyan dolayısıyla Meclis’te gizli celse yapıldı.

2 Mart 1925 : Fethi Bey kabinesine 60’a karşi 93 oyla güvensizlik verildi, kabine çekildi.

- İsmet Paşa 2. kabinesini kurdu.
İçişler Vekili : Cemil Bey
Dışişleri Vekili : Tevfik Rüştü (Aras) Bey
Milli Savunma V. : Recep (Peker) Bey

3 Mart 1925 : Asiler Ergani’yi işgal etti.

4 Mart 1925 : Takrir-i Sükun Kanunu (578 sy.) ile hükümete 2 yıl için olağanüstü yetki verildi. Bu kanunla Meclis biri isyan bölgesinde biride Ankara’da olmak üzere iki tane İstiklal Mahkemesi kurdu. Ankara’daki mahkemenin verdiği ölüm cezaları için Meclis onayı gerekirken, Doğuda kurulan Mahkemenin kararları hemen uygulanacaktı.

- İsmet Paşa kabinesi 23 oya karşı 154 oyla güven aldı.

6 Mart 1925 : İstanbul’da 6 gazete ve dergi Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.

8 Mart 1925 : Diyarbakır ve dolaylarında asilerle Türk Silahlı Kuvvetleri arasında şiddetli çarpışmalar başladı.

12 Nisan 1925 : Doğu isyanının elebaşlarından Şeyh Said yakalandı.

13 Nisan 1925 : Ankara İstiklal Mahkemesinin emriyle Terakkiperver Fırkası üyelerinin evleri arandı.

16 Nisan 1925 : Tanin gazetesi kapatıldı.

17 Nisan 1925 : Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey tutuklandı.

20 Nisan 1925 : Sıkıyönetim 7 ay daha uzatıldı.

- İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları 6 ay daha uzatıldı.

1 Mayıs 1925 : Adana’da şiddetli bir deprem oldu.

5 Mayıs 1925 : Ankara’da, Mustafa Kemal Paşa tarafından ‘Gazi Çiftliği’ adı verilen, çiftliğin kurulmasına başlandı.

7 Mayıs 1925 : Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) Bey’e Ankara İstiklal Mahkemesi tarafından ömür boyu Çorum İlinde sürgün cezası verildi.

3 Haziran 1925 : Ankara İstiklal Mahkemesinin teklifi ile, Takrir-i Sükun Kanunu’na dayanılarak Terakkiperver Fırka’nın kapatılmasına Bakanlar Kurulu karar verdi.

21 Haziran 1925 : Türkiye-Yunanistan Antlaşması Ankara’da imzalandı.

29 Haziran 1925 : Diyarbakır İstiklal Mahkemesi, Şeyh Said ile 46 yandaşını ölüme mahkum etti.Güney bölgesinde tekkeler kapatıldı.Ölüm kararları ertesi günü yerine getirildi.

5 Ağustos 1925 : Gazi Mustafa Kemal Paşa, Latife (Uşaklıgil) Hanımdan ayrıldı. (29 Ocak 1923’te evlenmişlerdi.)

11 Ağustos 1925 : Ahmet Emin (Yalman) Bey tutuklandı ve Vatan gazetesi kapatıldı.

25 Ağustos 1925 : Gazi Mustafa Kemal Paşa,Kastamonu Belediye salonunda halka seslendi; “... Biz her yönden medeni insan olmalıyız. Çok acılar gördük.Bunun sebebi, dünyanın durumunu anlamayışımızdır. Fikrimiz, zihniyetimiz tepeden tırnağa kadar medeni olacaktır. Şunun bunun sözüne ehemmiyet vermeyeceğiz. Bütün Türk ve İslam alemine bakın; zihniyetlerini, fikirlerini medeniyetin emrettiği değişme ve yükselmeye uyduramadıklarından ne büyük felaket ve ıstırap içindedirler. Bizim de şimdiye kadar geri kalmamız ve en nihayet son felaket çamuruna batışımız bundandır... Behemehal ileri gideceğiz, buna mecburuz. Millet açık olarak bilmelidir, medeniyet öyle kuvvetli bir ateştir ki, ona uzak kalanları yakar, mahveder. İçinde bulunduğumuz medeniyet ailesinde, layık olduğumuz mevkii bulacak ve koruyacak ve onu yücelteceğiz. Refah, saadet ve insanlık bundadır...”

27 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, İnebolu Türk Ocağı’nda, fes ve çarşaf ile ilgili konuşma yaptı; “Efendiler! Türkiye Cumhuriyetini tesis eden Türk halkı, medenidir.Fakat ben, sizin öz kardeşiniz, arkadaşınız, babanız gibi söylüyorum. Medeniyim diyen Türkiye Cumhuriyeti halkı, fikriyle, zihniyetiyle medeni olduğunu ispat ve izhar etmek mecburiyetindedir... Bizim kıyafetimiz medenimidir? (Hayır sesleri). Bizim kıyafetimiz medeni ve beynelmilel midir? (Hayır sesleri).”

28 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, Taşköprü’yü ziyaret etti. Halkla kıyafet konusunda konuştu. Ertesi günü gençler ve memurlar terzilerin bezden diktikler şapkalarla dolaşıyorlar ve fesli kimseleri Kasabaya sokmuyorlardı.

30 Ağustos 1925 : Gazi Paşa, Kastamonu gezisinin son gününde halka tekrar seslendi; “Efendiler ve ey Millet! İyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti, şeyhlerin, dervişlerin müritleri ve mensuplarının memleketi olamaz. En doğru ve en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır.”

1 Eylül 1925 : 1.Tıp Kongresi, Ankara’da yapıldı.

2 Eylül 1925 : Tekke ve türbelerin kapatılmasına, dini kıyafetlere ve memurların şapka giymesine dair Bakanlar Kurulu kararı yayınlandı.

4 Eylül 1925 : İstanbul’da, Taksim’de yapılan bir baloya ilk defa Müslüman kadınlar katıldı.

13 Eylül 1925 : Gazi M. Kemal Paşa, İstiklal Mahkemeleri tarafından vatana ihanet suçu ile mahkum edilen gazetecileri affetti

23 Eylül 1925 : Gazi M. Kemal Paşa,Samsun’da İstiklal Ticaret Okulu’nda verilen çayda öğretmenlere seslendi; ”Dünyada her şey için, maddiyat için, maneviyat için, hayat için, muvaffakiyet için en hakiki mürşit ilimdir, fendir. İlim ve fennin haricinde mürşit aramak gaflettir, cehalettir...
En mühim, en esaslı nokta, terbiye meselesidir.Terbiyedir ki bir milleti ya hür, ya müstakil, şanlı, ali bir heyeti içtimaiye halinde yaşatır, ya da bir milleti esaret ve sefalete terk eder...”

5 Ekim 1925 : İstanbul Darphanesinde ilk Cumhuriyet altını basıldı.

14 Ekim 1925 : Türkiye’de ilk betonarme köprü, Menderes Nehri üzerinde yapıldı.

15 Ekim 1925 : İstanbul Erkek Lisesi 10. sınıf öğrencilerinin, arapça öğretmeni Tahir Bey’in sandalyesine iğne yerleştirmeleri ve suçluyu söylememeleri üzerine olay büyüdü. Basın günlerce bu konuyu işledi. Disiplin Kurulu sınıfın tüm mevcudu olan 46 öğrenciye, okuldan uzaklaştırma cezası verdi. Karar, Bakanlıkça da onaylandı. Öğrencilerin cezası ertesi sene affedilerek tekrar okullarına dönmelerine izin verildi.

21 Ekim 1925 : 1926 yılı bütçesinde gelir 218 milyon TL olarak hesaplandı.

2 Kasım 1925 : Kastamonu Halkı, Gazi Paşa Hazretlerinin ömrü boyunca Cumhurbaşkanı kalmaları için TBMM’ye teklifte bulundular.

16 Kasım 1925 : Samsun-Sivas ve Ankara-Kayseri-Sivas demiryollarının inşasına dair kanun kabul edildi.

21 Kasım 1925 : TBMM tarafından sıkıyönetim 1 yıl uzatıldı.

25 Kasım 1925 : Şapka kanunu kabul edildi (bir tane red oyu kullanıldı).

- Erzurum’da bazı gericilerin gösteri yapmaya kalkışmaları üzerine şehirde 1 ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. 80 kişi tutuklandı. Tutuklananlardan bazıları ölüm cezasına çarptırıldı.

27 Kasım 1925 : Maraş’ta gericilerin gösterisi. 40 kişi tutuklandı.

28 Kasım 1925 : Rize’de gericilerin gösterisi. 82 kişi tutuklandı, 8 kişi ölüm cezasına çarptırıldı.

29 Kasım 1925 : Sivas’ta gericilerin gösterisi anında bastırıldı.

30 Kasım 1925 : Tekke ve zaviyelerle, türbelerin kapatılmasına ve türbedarlıklarla birtakım unvanların yasaklanmasına ve kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

9 Aralık 1925 : Memur üniformalarının yerli malı olmasına dair kanun kabul edildi.

17 Aralık 1925 : Türkiye-SSCB arasında Tarafsızlık Antlaşması Paris’te imzalandı. (7.11.1945’te Sovyetler tarafından bozuldu.)

21 Aralık 1925 : Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi (Tanrıöver) Bey’in yerine Necati Bey atandı.

26 Aralık 1925 : Günün 24 saate taksimine dair kanun kabul edildi.



1926



1 Ocak 1926 : Takvim ve saatte yapılan değişiklik yürürlüğe girdi.

10 Ocak 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi, Albay Osman ve yardımcılarını karışıklık çıkarmak suçundan ölüme mahkum etti.

14 Ocak 1926 : Bayındırlık Vekili Süleyman Sırrı Bey öldü, yerine Behiç Bey atandı.

18 Ocak 1926 : İstanbul Belediye Başkanı Op. Emin Bey öldü, yerine Muhittin (Üstündağ) Bey atandı.

30 Ocak 1926 : İstanbul Milletvekili Dr. Adnan (Adıvar) milletvekilliğinden istifa etti.

11 Şubat 1926 : İstanbul’da Milliyet gazetesi yayınlanmaya başladı.

13 Şubat 1926 : Konya’da Mevlana Celaledden-i Rumi Türbesinin Müze haline getirilmesine karar verildi.

17 Şubat 1926 : Türk Medeni Kanunu kabul edildi. Bu kanunla evlenme işleminin, evlendirme memuru tarafından yapılacağı hükme bağlandı.

28 Şubat 1926 : İstiklal Mahkemelerinin çalışmaları 7 Eylül 1926 tarihine kadar uzatıldı.

1 Mart 1926 : Türk Ceza Kanunu kabul edildi.

13 Mart 1926 : M. Kemal Paşa’nın anıları Hakimiyet ve Milliyet gazetelerinde yayınlanmaya başladı.

14 Mart 1926 : İstanbul Milletvekilliğinden istifa eden Dr. Adnan (Adıvar)’ın yerine 9.Kolordu eski Komutanlarından İhsan Paşa seçildi.

18 Mart 1926 : Antalya’da deprem.

22 Mart 1926 : Türk Dili Akademisine dair kanun kabul edildi.

- Müskirat inhisarının (İçki tekeli) devlete geçmesine dair kanun kabul edildi.

1 Nisan 1926 : 30 Ağustos’un Zafer Bayramı olarak kabulü hakkındaki kanun kabul edildi.

10 Nisan 1926 : İktisadi kurumlarda yazışmanın Türkçe yapılmasına dair kanun kabul edildi.

11 Nisan 1926 : Kabine, İtalya Başbakanı Mussolini’nin Doğu Akdeniz ile ilgili demeci üzerine, kısmi seferberlik kararı aldı.

17 Nisan 1926 : Ankara’da, Musul konusu ile ilgili görüşmelere başlanıldı.

19 Nisan 1926 :Türkiye sahillerinde nakliyat-ı bahriye (Kabotaj) ve limanlarla, karasuları dahilinde icra-yı sanat ve ticaret hakkındaki kanun kabul edildi. (1 Temmuz 1926’dan itibaren Kabotaj Bayramı olarak kutlanacaktır.)

26 Nisan 1926 : İranlılarla evlenmeyi yasaklayan kanunun kaldırılması hakkındaki kanun kabul edildi.

30 Nisan 1926 : Samsun-Kavak demiryolu hizmete açıldı.

16 Mayıs 1926 : Son Osmanlı Padişahı, 6. Mehmet Vahdettin, İtalya’nın San Remo şehrinde öldü. (doğumu:1861). Osmanlının 36. ve son padişahıdır, Abdülmecit’in en küçük oğludur.

17 Mayıs 1926 : İstanbul’da, Turkische Post gazetesi yayınlanmaya başladı.

- Ticaret Vekili Ali Cenani Bey’in yerine Rahmi Bey atandı.

18 Mayıs 1926 : İstiklal Mahkemeleri’nin görev süresi 7 Mart 1927 tarihine kadar uzatıldı.

21 Mayıs 1926 : Musul Antlaşması kabul edildi.

26 Mayıs 1926 : İstiklal Savaşı’na katılmayan memurların işten çıkarılmasına dair kanun kabul edildi.

28 Mayıs 1926 : İzmir Ödemiş’te İlk Kurşun Anıtı törenle açıldı.

31 Mayıs 1926 : Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) Antlaşması imzalandı.

5 Haziran 1926 : Ankara’da, Türkiye-İngiltere-Irak arasında Musul Antlaşması imzalandı.

15 Haziran 1926 : İzmir seyahati sırasında Gazi M. Kemal Paşa’ya suikast hazırlığında olan eski Lazistan Milletvekili Ziya Hurşit ve adamları, kendilerini suikasttan sonra Yunanistan’ın Sakız adasına kaçıracak olan motorcu Şevki’nin İzmir Valisi Kazım Dirik’e ihbarıyla yakalandılar.

18 Haziran 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi, İzmir’de görevlendirildi.

20 Haziran 1926 : Suikast girişimiyle ilgili olarak, Ankara’da İstiklal Mahkemesi’nin talimatıyla geniş ölçüde tutuklamalar yapıldı. Tutuklananlar arasında Milletvekillerinin ve Ordu Komutanı Paşaların da bulunması heyecanı artırdı. Şark Fatihi Kazım Karabekir Paşa da tutuklananlar arasında idi. Başbakan İsmet Paşa, Emniyet Müdürüne emir vererek Kazım Karabekir Paşa’yı serbest bıraktırdı. TBMM’nin kararı olmadan Milletvekillerinin tutuklanmaması lazımdı. İstiklal Mahkemesi ise; “TBMM adına yargı yetkisini kullandığını...” ileri sürerek, işine karışan İsmet Paşa’nın da tutuklanmasına karar verdi.

26 Haziran 1926 : Antalya’da deprem.

1 Temmuz 1926 : Türkiye, Uluslararası Cenevre Antlaşması’na katıldı.

- Kabotaj Bayramı kutlandı.

4 Temmuz 1926 : Kazım Karabekir Paşa ve Ali Fuat Paşa, İzmir’de İstiklal Mahkemesi’nde sorguya çekildiler.

5 Temmuz 1926 : İstiklal Mahkemesi ile araları açılan Başbakan İsmet Paşa, tutuklama kararı üzerine, Mustafa Kemal Paşa’nın tavsiyeleriyle İzmir’e geldi.İstiklal Mahkemesi heyetiyle ayrı ayrı görüştü. Yapılmakta olan işlemlerin usule uygun olduğu taraflarca kabul edildi.

13 Temmuz 1926 : İzmir suikastı karara bağlandı: Eski Lazistan Milletvekili Ziya Hurşit, İzmir Milletvekili Şükrü, Saruhan Milletvekili Halis Turgut, İstanbul Milletvekili İsmail Canbulat, Erzurum Milletvekili Emekli Tümgeneral Rüştü Paşa (Kurtuluş Savaşı Komutanlarından), Trabzon Milletvekili Hafız Mehmet, Sarı Efe Edip, Emekli Teğmen Çopur Hilmi, Emekli Baytar Albay Rasim, Laz İsmail, Gürcü Yusuf, Eski Ankara Valisi Abdülkadir ve Kara Kemal, ölüm cezasına çarptırıldılar.

Kazım Karabekir Paşa, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Refet (Bele) Paşa, Cafer Tayyar Paşa, Mersinli Cemal Paşa ve Milletvekilleri Faik Bey, Sabit Bey, Halet Bey, Feridun Bey, Fikri Bey, Kamil Zeki Bey, Bekir Sami Bey, Besim Necati Bey, Münir Hüsrev Bey beraat ettiler.

13 ölüm cezası, gece yarısı infaz edildi. (Kara Kemal firarda, 27 Ağustos 1926 günü intihar etti.)

1 Ağustos 1926 : Ankara’da İstiklal Mahkemesi, suikast davasının 2. bölümüne başladı. Sanıkların çoğu eski İttihad ve Terakki Fırkası mensubuydu.

2 Ağustos 1926 : Lotus isimli Fransız gemisi, Türk sularında Bozkurt adlı Türk gemisini batırdı.Çarpışma, uluslararası bir davanın doğmasına sebep oldu.

26 Ağustos 1926 : Ankara İstiklal Mahkemesi kararını açıkladı: Eski Maliye Nazırı Cavid, Dr.Nazım, Milletvekili Hilmi, ölüm cezasına çarptırıldı. Gazeteci Hüseyin Cahit (Yalçın) beraat etti. Rauf (Orbay) ve eski İzmir Valisi Rahmi Bey gıyaben 10’ar yıl kalebentliğe mahkum edildiler. Salih Kaya ve Ali Osman da 10’ar yıl hapis cezası aldılar. Diğer 37 sanık ise beraat ettiler. Ölüm kararları gece yarısı infaz edildi.

1 Eylül 1926 : İzmir suikastını haber veren Şevki’ye 6.500 lira ikramiye verildi.

11 Eylül 1926 : Ankara’da otomatik telefon işletmeye açıldı.

22 Eylül 1926 : İstanbul Kurtuluş’ta çıkan yangında 207 ev ve dükkan yandı.

26 Eylül 1926 : İstanbul’da Yıldız Gazinosu açıldı.

4 Ekim 1926 : Medeni Kanun, Borçlar Kanunu ve Ticaret Kanunu yürürlüğe girdi.

- İstanbul Sarayburnu’nda heykeltıraş Kriepel tarafından yapılan Gazi heykeli törenle açıldı. (İlk Gazi heykeli.)

6 Ekim 1926 : Kayseri Uçak Montaj Fabrikası açıldı.

1 Kasım 1926 : Refet (Bele) Paşa, milletvekilliğinden çekildi.

22 Kasım 1926 : TBMM, Güneydoğu Anadolu’da sıkıyönetimi 23 kasım 1927 tarihine kadar uzattı.

26 Kasım 1926 : Alpullu Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

5 Aralık 1926 : İzmir’de Suikast davasında suçsuz bulunan Paşalar emekliye sevk edildi.

17 Aralık 1926 : Uşak Şeker Fabrikası hizmete açıldı.



1927



4 Ocak 1927 : Şair Süleyman Nazif (doğumu :1870) öldü.

18 Ocak 1927 : Lozan Barış Antlaşması, Amerika Senatosunda 34'e karşı 50 oyla kabul edilmedi.

2 Mart 1927 : Takrir-i Sükun Kanunu (4.03.1925), 4 .03.1929 tarihine kadar uzatıldı.

7 Mart 1927 : İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

10 Nisan 1927 : Binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına dair kanun kabul edildi.

28 Mayıs 1927 : Affedilmeyen 150'liklerin Türk vatandaşlığından çıkarılmasına dair kanun kabul edildi.

29 Mayıs 1927 : İsmet Paşa tarafından Ankara-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

25 Haziran 1927 : Yozgat ilinin adı TBMM'nce Bozok olarak değiştirildi.

1 Temmuz 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra ilk defa İstanbul'a geldi. (16 Mayıs 1919'da ayrılmıştı.)

4 Temmuz 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, İsmet (İnönü) Paşa ve Kazım (Özalp) Paşa Ordudan ayrıldılar.

27 Ağustos 1927 : Yunanistan'ın Sisam adasından, Türkiye'ye karışıklık çıkarmak için sızan Hacı Sami çetesi yakalandı.

8 Eylül 1927 : Gazi Paşa'nın ilk hastalığı. Almanya'dan Prof. Dr. Von Romberg ve Prof. Dr. Kraus davet edildi.

9 Eylül 1927 : Samsun-Havza demiryolu hizmete açıldı.

10 Ekim 1927 : Memurların maaşı ilk defa peşin olarak ödendi.

15 Ekim 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, CHP Büyük Kongresinde, görüşmelerden sonra söz alarak 6 gün boyunca 6'şar saat konuşmak suretiyle (36 saatte) tarihi söylevlerini verdi. 19 Mayıs 1919'dan başlayarak Kurtuluş Savaşını anlatan bu söylev daha sonra Nutuk adı altında kitaplaştırıldı.

19 Ekim 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, bütün mallarını Cumhuriyet Halk Partisine bıraktı.

28 Ekim 1927 : İlk nüfus sayımı: 13.648.270

1935: 16.158.018

1940: 17.820.950

1945: 18.790.174

1950: 20.947.188

1955: 24.064.763

1960: 27.754.820

1965: 31.391.421

1970: 35.666.549

1 Kasım 1927 : Gazi M. Kemal Paşa, 3. defa Cumhurbaşkanı seçildi ve TBMM'nin 3. dönem 1. toplantı yılını açtı. (Milletvekili sayısı 316)

3 Kasım 1927 : İsmet Paşa, aşağıdaki isimlerle yeni kabinesini kurdu;

İçişleri Bakanı : Şükrü (Kaya) Bey,

Milli Savunma B.: Abdülhalik (Renda) Bey,

Maliye Bakanı : Şükrü (Saraçoğlu) Bey.

4 Kasım 1927 : Ankara'da, Çankaya Caddesi üzerinde ve Müze önünde heykeltıraş Kanonika tarafından yapılan Gazi M. Kemal Paşa nın heykeli törenle açıldı.

5 Kasım 1927 : İsmet Paşa Kabinesi güvenoyu aldı.

8 Kasım 1927 : İstanbul ve İzmir'de bazı komünistler tutuklandı.

23 Kasım 1927 : Doğu Bölgesinde sıkıyönetim kaldırıldı.

24 Kasım 1927 : Ankara Taşhan'da (Ulus), heykeltıraş Kriepel tarafından yapılan Zafer Anıtı törenle açıldı.

27 Kasım 1927 : Güneydoğu'da 8 ili kapsayan bir Genel Müfettişlik kuruldu. Müfettişliğe İbrahim (Tali) Bey atandı.

17 Aralık 1927 : 'Ceride-i Resmiyye' 763.sayıdan itibaren 'Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazete' adıyla yayınlanmaya başladı.

24 Aralık 1927 : Yavuz savaş gemisinin onarımı ili ilgili dedikodular üzerine İsmet Paşa'nın teklifi ile Bahriye Vekili İhsan Bey aleyhinde TBMM, Araştırma Komisyonu kuruldu.



1928



8 Ocak 1928 : Adliye Vekili Mahmut Esat (Bozkurt), Latin harfleri ile ilgili olarak Türk Ocağı'nda konuşma yaptı.

26 Ocak 1928 : TBMM tarafından Bahriye Vekili İhsan Bey'in dokunulmazlığının kaldırılmasına ve yüce Divan'a sevkine karar verildi.

29 Ocak 1928 : Hıristiyanlık propagandası yaptığı anlaşılan Amerikan Kız Koleji, Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.

3 Şubat 1928 : İlk olarak İstanbul'da Türkçe Hutbe okundu.

10 Mart 1928 : TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey hakkında araştırma yapılmasına karar verdi.

18 Mart 1928 : Eski Bahriye Vekili İhsan Bey, Yavuz Savaş Gemisi meselesiyle ilgili olarak vatana ihanet suçlaması ile suçlandı.

31 Mart 1928 : İzmir (Torbalı)'da deprem.

5 Nisan 1928 : CHP; Anayasa'da yapılacak değişiklikler ve laiklik ilkeleri üzerinde karara vardı.

10 Nisan 1928 : İsmet Paşa ve 120 Milletvekilinin teklifi üzerine Anayasa'dan dini terimlerin kaldırılması hakkındaki kanun (1222 sayılı) kabul edildi. Bu suretle laiklik esası Anayasa'da yer aldı.

14 Nisan 1928 : TBMM, eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey'i Yüce Divan'a sevk etmeye karar verdi.

16 Nisan 1928 : Eski Bahriye Vekili İhsan Bey suçlu bulundu.

17 Nisan 1928 : Ankara'da Ankara Palas Oteli hizmete açıldı.

9 Mayıs 1928 : Ankara Numune Hastanesinin yapılmasına dair kanun kabul edildi.

14 Mayıs 1928 : Eski Ticaret Vekili Ali Cenani Bey, milletvekilliğini korumak suretiyle para cezasına mahkum edildi.

20 Mayıs 1928 : Uluslararası sayıların kabulü hakkındaki kanun kabul edildi.

26 Haziran 1928 : Latin alfabesinin Türkçe'ye uygulanmasının mümkün olup olmadığını incelemek üzere Ankara'da Latin Harfleri Komisyonu toplandı.

12 Temmuz 1928 : Kuraklık dolayısıyla Bakanlar Kurulu acil olarak toplandı.

8 Ağustos 1928 : İstanbul Taksim'de 16.500 İngiliz Lirasına, heykeltıraş Pietro Kanonika'ya yaptırılan Cumhuriyet Anıtı törenle açıldı. Kanonika, eseri hakkında şunları söylemiştir;

"Anıtı yapmadan önce Kurtuluş Savaşına ve Gazi ile Arkadaşlarına ait hemen bütün fotoğrafları inceledim. Anıtta görülen büyük kapının bir tarafı, Türkiye'yi Kurtuluş Savaşı sırasında canlandırmaktadır. Önde Gazi ve ardında askerler bulunmaktadır. Gazi'nin sağ tarafında ayakları dibinde duran bir kadın vardır. Kucağında çocuğu ile titreyen bu kadına Gazi, "Yağmur yağmasına rağmen niçin örtüyü üzerine almadığını" soruyor.Kadın ise sükunetle örtüyü kaldırarak bombaları gösteriyor ve bunların ıslanmaması için için örtüyü üstüne almadığını söylüyor.

Kapının öte tarafında da Cumhuriyet'in ilanı canlandırılmaktadır. Burada önde Gazi, Cumhurbaşkanı kıyafetiyle, ardında da Milli Mücadele'de kendisine en çok yardımı dokunmuş olan İsmet Paşa ve Fevzi (Çakmak) Paşa vardır. Kapının iki tarafında da Türkiye'nin iki alayını canlandıran birer asker ile bayrak vardır. Üst kısmının bir yönünde ağlayan, diğer yönünde gülen birer Türk insanı vardır"

9 Ağustos 1928 : Gazi M. Kemal Paşa'nın, Sarayburnu'nda yazı devrimini müjdeleyen sözleri:

"Arkadaşlar! Güzel dilimizi ifade etmek için yeni Türk harflerini kabul ediyoruz. Bizim güzel, ahengi zengin lisanımız yeni Türk harfleriyle kendini gösterecektir. Yüzyıllardan beri kafalarımızı demir çerçeve içinde bulunduran, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmak mecburiyetindeyiz... Yeni Türk harflerini çabuk öğreniniz. Bütün millete, köylüye, çobana, hamala, sandalcıya öğretiniz. Bunu vatanperverlik vazifesi biliniz. Bu vazifeyi yaparken düşününüz ki bir milletin, bir içtimai heyetin yüzde sekseni okuma yazma bilmez. Bu ayıptır. Bundan insan olarak utanmak lazımdır. Bu millet utanmak için yaratılmış bir millet değildir; iftihar etmek için yaratılmış ve iftiharla tarihini doldurmuş bir millettir..."

11 Ağustos 1928 : İbrahim Necmi (Dilmen) Bey, İstanbul Dolmabahçe Sarayı'nda Latin harfleriyle ilk dersi verdi.

25 Ağustos 1928 : 4. Muallimler Birliği Kongresi'nde Ankara öğretmenleri, yeni Türk harflerini öğreteceklerine dair and içtiler.

29 Ağustos 1928 : İsmet Paşa, Dolmabahçe Sarayı'nda, Gazi M. Kemal Paşa'nın yanında Latin harfleri ile ilgili basın toplantısı yaptı. Okuma savaşı açılacağını duyurdu.

14 Eylül 1928 : Gazi M. Kemal Paşa, yeni Türk harfleriyle ilgili yurt gezisine çıktı. (14-21 Eylül tarihlerinde Amasya, Sivas, Kayseri ve Ankara'ya uğradı.)

26 Eylül 1928 : Türk Dili Sözlüğü'nü hazırlamak için ön komisyon kuruldu.

29 Eylül 1928 : Yeni Türk Harfleri Marşı yayınlandı.

4 Ekim 1928 : Kalecik dolaylarında deprem.

15 Ekim 1928 : Bayındırlık Vekili Behiç Bey'in yerine Recep (Peker) getirildi.

1 Kasım 1928 : Türk Harflerinin kabul ve tatbiki hakkındaki kanun (1353 sy.) kabul edildi.

12 Kasım 1928 : İstanbul'da devlet memurları, yeni Türk harflerinden imtihan edildi.

1 Aralık 1928 : Gazete ve sokak levhalarının yeni harflerle yazılması mecburiyeti kabul edildi.

- İstanbul'da bulunan elçilikler Ankara'ya taşınmaya başladı.

- 2. İktisat Şurası toplandı.

10 Aralık 1928 : Soyadı Komisyonu toplandı.



1929



1 Ocak 1929 : Türk harflerinin öğretilmesini sağlayacak Millet Mektepleri yurdun her tarafında açıldı. Bu okullar 1936 yılına kadar faaliyet gösterdi.

- Maarif Vekili, devrim öncülerinden Mustafa Necati Bey (doğumu:1894) öldü.

11 Ocak 1929 : Şair Abdülhak Hamit (Tarhan) (1851-1937) açık bulunan İstanbul Milletvekilliğine seçildi.

12 Şubat 1929 : Lenin'in ölümünden sonra Stalin ile iktidar mücadelesine girişen ve Stalin tarafından sürgüne gönderilen, SSCB devriminin önde simalarından Troçki İstanbul'a geldi.

27 Şubat 1929 : Vekaleten idare edilen Maarif (Milli Eğitim) Vekilliği'ne Vasıf (Çınar) Bey atandı.

28 Şubat 1929 : Şişli'de Gazi M. Kemal Paşa'nın Kurtuluş Savaşı hazırlıklarını yaptığı evin müze haline getirilmesi için bir komisyon kuruldu.

3 Mart 1929 : İstanbul'da yayınlanan 'Ta Hronika' adlı gazetede Türk aleyhtarı yazıların yayınlanması üzerine gazete idarehanesi, üniversite gençleri tarafından tahrip edildi.

4 Nisan 1929 : Yerli Malları Haftası ilan edildi.

7 Nisan 1929 : Maarif Vekili Vasıf (Çınar) istifa etti.

23 Nisan 1929 : İlk defa 'Çocuk Bayramı ve Haftası' kutlandı.

18 Mayıs 1929 : Şebinkarahisar ve Suşehri'nde deprem.

2 Haziran 1929 : Muş ili kuruldu.

1 Temmuz 1929 : Ankara-İstanbul şehirlerarası telefon görüşmesi başladı.

17 Temmuz 1929 : İzmir Ceza Mahkemesi; Dr. Hikmet (Kıvılcımlı) ve arkadaşlarını komünistlik propagandasından dolayı 4 yıl hapse mahkum etti.

14 Ağustos 1929 : Eskişehir Temyiz Mahkemesi 20 komüniste, 7 yıl ağır hapis cezası verdi.

1 Eylül 1929 : İlk ve orta öğretim okulları ders müfredatından Arapça ve Farsça dersleri kaldırıldı.

8 Ekim 1929 : Yüksekokullarda Fransızca'dan ayrı ikinci bir yabancı lisanın okutulması kabul edildi.

17 Ekim 1929 : Türkiye-SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) arasında Karadeniz Deniz Silahlarının Sınırlandırılması Antlaşması imzalandı.

25 Ekim 1929 : İstanbul-Berlin arasında ilk hava postası başladı.

- Osmanlı Ceza Kanunu yürürlükten kalktı.

23 Kasım 1929 : Bursa'da tekkelerde ayin yapanlar tutuklandı.

1930-1939 TÜRKİYEM



30 Ocak 1930 : Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kuruldu.

3 Nisan 1930 : Belediyeler Kanunu (1580 sy.) kabul edildi. Bu kanunla kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

10 Haziran 1930 : Türkiye-Yunanistan arasında 'Ahali Mübadelesi Antlaşması' imzalandı.

11 Haziran 1930 : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Kanunu kabul edildi.

14 Haziran 1930 : Askeri Yargıtay kuruldu.

22 Haziran 1930 : Jandarma Genel Komutanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi.

12 Ağustos 1930 : Fethi (Okyar) Bey tarafından 'Serbest Cumhuriyet Fırkası' kuruldu.

30 Ağustos 1930 : Ankara-Kayseri demiryolu Sivas'a ulaştı.

25 Eylül 1930 : İsmet Paşa Başbakanlıktan istifa etti.

26 Eylül 1930 : Adana'da Abdülkadir Kameli (Öğütçü) tarafından 'Ahali Cumhuriyet Fırkası' kuruldu.

27 Eylül 1930 : İsmet Paşa Kabineyi yeniden kurdu.

29 Eylül 1930 : Edirne'de 'Türk Cumhuriyet Amele ve Ticaret Fırkası' kurulması teşebbüsüne izin verilmedi.

17 Kasım 1930 : Serbest Cumhuriyet Fırkası kendi kendisini feshetti.

21 Aralık 1930 : Ahali Cumhuriyet Fırkası feshedildi.

23 Aralık 1930 : Menemen olayı. Nakşibendi tarikatına bağlı Derviş Mehmet ve kendisine katılan yandaşlarıyla, Menemen'de gösteri yapmak istediler. Menemen'de Yedek Subaylık yapan İlkokul öğretmeni Mustafa Fehmi Kubilay (doğumu:1906) bir manga askerle gericilerin üzerine yürümek ve onları durdurmak istedi. Derviş Mehmet, Kubilay'ı şehit ettikten sonra, başını kesip bir mızrağa takarak kentin sokaklarında dolaştırdı. Bu olayda, Hasan ve Şevki isimli bekçilerimizde şehit olmuşlardır. Orgeneral Mustafa (Muğlalı) başkanlığında kurulan özel bir mahkemede yargılanan suçlular, ölüme mahkum edilmişlerdir.



1931



30 Ocak 1931 : Gümrük ve Tekel Bakanlığı kuruldu.

26 Mart 1931 : Ölçüler Kanunu kabul edildi.

15 Nisan 1931 : Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.

23 Nisan 1931 : Fevzi Paşa-Malatya demiryolu işletmeye açıldı.

5 Mayıs 1931 : Gazi M. Kemal Paşa yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.

- İsmet (İnönü) Paşa, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi.

10 Mayıs 1931 : Gazi M. Kemal Paşa, CHP'nin 3.Büyük Kongresinin açılışında yaptığı konuşmada; "Efendiler! ...Birinci umumi kongremiz bundan on iki sene evvel Sivas'ta, bir mektep dershanesinde yapılmıştı. Gelen murahhaslar (üyeler) türlü takipler altında, bir çok müşküllerle karşılaşmışlardı. Müzakerelerimizi dahili ve harici düşmanların süngü ve idam tehditleri altında yapmıştık..."

27 Temmuz 1931 : Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı kuruldu.

5 Ağustos 1931 : İstanbul Teşvikiye'de büyük yangın. 74 ev ve 7 dükkan yandı.

30 Aralık 1931 : Tarım Bakanlığı kuruldu.



1932



15 Ocak 1932 : Samsun'da heykeltıraş Krieppel tarafından yapılan Gazi Heykeli açıldı.

17 Ocak 1932 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ahmet Derviş (Doğumu:1884) Paşa öldü.

22 Ocak 1932 : İstanbul Yerebatan Camii'nde ilk defa Hafız Yaşar (Okur) tarafından Türkçe Kur'an okundu.

18 Şubat 1932 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Nurettin (dog:1873) Paşa öldü.

19 Şubat 1932 : Halkevleri kuruldu. (8 Ağustos 1951'de kapatıldı.)

23 Nisan 1932 : Kütahya-Balıkesir demiryolu hizmete açıldı.

28 Haziran 1932 : Solhan (Hakkari) ilçesi kuruldu.

9 Temmuz 1932 : Türkiye, Milletler Cemiyeti'ne katıldı.

11 Temmuz 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, Türk Tarih Kurumu Kurultayı'nın sonunda yaptığı konuşmada; "Dil işlerini de düşünmek zamanı gelmiştir. Türk dilinin, kendi benliğine, aslındaki güzellik ve zenginliğe kavuşması için bütün devlet teşkilatımızın, dikkatli, alakalı olmasını isteriz!..."

12 Temmuz 1932 : Türk Dil Kurumu kuruldu.

18 Temmuz 1932 : Ezanın Türkçe okunması Diyanet İşleri Başkanlığınca ilgililere duyuruldu ve Ezan Türkçe olarak okunmaya başlandı.
Türkçe Ezan; Tanrı uludur
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'dan başka yoktur tapacak
Şüphesiz bilirim, bildiririm
Tanrı'nın elçisidir Muhammed
Haydin namaza
Haydin felaha
(Namaz uykudan hayırlıdır)
Tanrı uludur
Tanrı'dan başka yoktur tapacak

27 Temmuz 1932 : İzmir'de ****** Anıtı, İsmet Paşa tarafından açıldı.

1 Ağustos 1932 : Türkiye Güzeli Keriman Halis, Dünya Güzeli seçildi.

26 Eylül 1932 : 1.Türk Dil Kurultayı Dolmabahçe Sarayı'nda toplandı.

27 Eylül 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, ABD'nin ünlü komutanı, 2.Dünya Savaşı'nda Uzak Şark'ta Japonları dize getiren beş yıldızlı General Mc. Arthur'u kabul etti. (Konuşma 1951'de açıklandı. Gazi bu konuşmada; yeni bir dünya savaşının yakın olduğuna, bu savaşta Amerika'nın tarafsız kalamayacağına, İtalya Başbakanı Mussolini'nin durumunu koruyamayacağına ve izlediği politikanın sonunda, bütün memleketlerinin elinden gideceğine, savaş sonrası Bolşevik tehlikesinin artacağına işaret etmiştir.)

1 Kasım 1932 : Gazi M. Kemal Paşa, TBMM'nin 4.dönem, 2.toplanma yılında yaptığı konuşmada; "Aziz arkadaşlarım! Beynelmilel siyasi ve iktisadi buhranlardan, beşeriyetin duymakta olduğu sıkıntı ve acı devam etmektedir. Siyasi buhranın maliyeti, Silahları Bırakma Konferansının müşküllerinde hulasa olarak müşahede edilebilir. İktisadi buhran ise, milletler arasında mübadelenin azalması ve daralması şeklinde sahasını genişletmiş ve tesirini artırmıştır. Bizim kanaatimizce beynelmilel siyasi emniyetin inkişafı için, ilk ve en mühim şart, milletlerin hiç olmazsa sulhu muhafaza fikrinde, samimi olarak birleşmesidir."

1 Aralık 1932 : Demiryolu Malatya'ya ulaştı.

15 Aralık 1932 : Samsun-Sivas demiryolu hizmete açıldı.



1933



1 Şubat 1933 : Bursa'da Türkçe ezanı protesto gösterileri.

6 Şubat 1933 : Gazi M. Kemal Paşa Bursa'da, Bursalılara seslendi: "...Konunun kesin nedeni din değildir. Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk Milletinin milli dili ve milli benliği bütün hayatında hakim ve esas olacaktır.

22 Nisan 1933 : Osmanlı borçlarının tasfiyesi amacıyla, Türkiye ile Osmanlı Düyunu Umumiye Hamilleri arasında antlaşma sağlandı.

27 Nisan 1933 : Adana-Fevzipaşa demiryolu hizmete açıldı.

31 Mayıs 1933 : İstanbul Darülfünun'un ilgasına ve Maarif Vekaletince yeni bir üniversite kurulmasına dair kanun kabul edildi.

3 Haziran 1933 : Sümerbank'ın kurulmasına dair kanun kabul edildi.

8 Haziran 1933 : Halk Bankası ve Halk Sandıkları kurulmasına dair kanun kabul edildi.

29 Haziran 1933 : Sivas-Erzurum demiryolu hizmete açıldı.

2 Eylül 1933 : Ulukışla-Kayseri demiryolu hizmete açıldı.

9 Eylül 1933 : İleride İzmir Fuarı adını alacak olan, 9 Eylül Panayırı, Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi (Çakmak) Paşa tarafından açıldı.

26 Ekim 1933 : 'Genel Af' kabul edildi.

29 Ekim 1933 : Cumhuriyetin kuruluşunun 10.yılı kutlamaları. Gazi M. Kemal Paşa, daha sonra 10. yıl Nutku olarak adlandırılacak konuşmasında; "... Yurttaşlarım! Az zamanda çok büyük işler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türkiye Cumhuriyetidir.... Fakat yaptıklarımızı asla kafi göremeyiz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketleri seviyesine çıkaracağız. Milletimizi en geniş refah, vasıta ve kaynaklarına sahip kılacağız. Milli kültürümüzü, muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız...."

5 Kasım 1933 : Eskişehir şeker fabrikası hizmete açıldı.

3 Aralık 1933 : Maarif (Milli Eğitim) Bakanlığı, 'İnkılap Tarihi' dersinin liselerin her sınıfında okutulmasına karar verdi.



1934



3 Şubat 1934 : Atina'da, Balkan Paktı Türkiye, Romanya, Yunanistan ve Yugoslavya arasında imzalandı.

12 Şubat 1934 : Ünlü Türk Şair ve edibi Cenap Şahabettin (Doğumu:1870) öldü.

4 Mart 1934 : Üniversite ve yüksekokullara 'Devrim' dersi kondu.

- Ankara Radyosu yayına başladı.

20 Mart 1934 : Ankara'da 'İnkılap Tarihi' Kürsüsü kuruldu.

31 Mart 1934 : İstanbul Üniversitesi'nin yeniden yapılandırılması için getirilen Prof. Malş, görevini tamamlayarak Türkiye'den ayrıldı.

15 Nisan 1934 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Kemalettin Sami (Doğumu:1884) Paşa öldü.

14 Mayıs 1934 : İzmir Şehir Meclisi, bugünkü Enternasyonal Fuar'ın yerinde 460.000 metrekarelik bir Kültür park kurulmasına karar verdi.

21 Haziran 1934 : Soyadı Kanunu kabul edildi.

18 Ağustos 1934 : 5 gün sürecek olan 2. Dil Kurultayı başladı.

2 Eylül 1934 : İstanbul'da Kadıköy-Üsküdar arasında Tramvay işletmeye açıldı.

19 Ekim 1934 : Turhal Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

12 Kasım 1934 : Muş'ta deprem. Büyük hasar var.

24 Kasım 1934 : Gazi Mustafa Kemal Paşa'ya '******' soyadı verildi.

26 Kasım 1934 : ******, İsmet Paşa'ya 'İnönü' soyadını verdi.

- Efendi, Bey, Paşa vb. Lakap ve Unvanların kaldırılmasına dair kanun kabul edildi.

3 Aralık 1934 : Bazı kisvelerin giyilmeyeceğine dair kanun kabul edildi. Bu kanunla; ibadet dışında bazı elbiselerin dışarıda giyilmesi yasaklandı.

5 Aralık 1934 : İsmet İnönü ve 191 Milletvekilinin önergesiyle; Türk kadınına Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi.

17 Aralık 1934 : '******' soyadının başkası tarafından kullanılamayacağına dair kanun kabul edildi.

26 Aralık 1934 : Menemen'de Devrim Şehitleri için dikilen 'Kubilay Anıtı' büyük törenle açıldı.



1935



1 Şubat 1935 : Ayasofya, Müze olarak hizmete açıldı. Bizans'lılar döneminde yapılmış olan bu ünlü Kilise 1453'de Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u fethinden sonra Cami haline getirilmişti.

8 Şubat 1935 : Milletvekili seçimleri yapıldı. (383 Erkek, 17 Kadın Milletvekili.)

1 Mart 1935 : ******, 4. Defa Cumhurbaşkanı seçildi.

18 Nisan 1935 : İstanbul'da Uluslararası Kadınlar Kongresi toplandı.

9 Mayıs 1935 : ******, CHP 4. Büyük Kurultayı'nın açılışında yaptığı konuşmada; "Kurultayın sayın üyeleri! ... Uçurum kenarında yıkık bir ülke. Türlü düşmanlarla kanlı boğuşmalar... Yıllar süren savaş... Ondan sonra, içeride ve dışarıda saygı ile tanınan yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet ve bunları başarmak için arasız, devrimler... İşte Türk genel devrimi..."

27 Mayıs 1935 : Ulusal Bayramlar ve Genel Tatiller hakkında kanun kabul edildi. Bu kanunla hafta tatili 'cuma' gününden 'pazar' gününe alındı.

10 Haziran 1935 : Mülkiye Mektebi'nin adı Siyasal Bilgiler Fakültesi olarak değiştirildi.

10 Temmuz 1935 : Ekonomi Bakanı Celal Bayar, Sovyet Sanayini incelemek üzere SSCB'ye gitti.

19 Ekim 1935 : ******'e suikast amacıyla, Suriye'den Türkiye'ye sızan kişiler yakalandı.

20 Ekim 1935 : Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz; 16.158.018 kişi.

23 Ekim 1935 : Ergani-Mardin-Diyarbakır demiryolu hizmete girdi.

- Etibank, kuruldu.

9 Kasım 1935 : Türk Mason Derneği, yayınladığı bir bildiriyle, çalışmasına son verdiğini açıkladı. Mallarını halkevlerine bağışladı.

13 Kasım 1935 : İtalya'nın Habeşistan'a saldırması üzerine, Türkiye'de tedbirler alındı. Batı Anadolu'nun stratejik bölgelerine yığınaklar yapıldı.

26 Kasım 1935 : Demiryolu Isparta'ya ulaştı.

29 Kasım 1935 : Paşabahçe cam fabrikası hizmete girdi.



1936



9 Ocak 1936 : Ankara'da Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi öğretime başladı.

25 Mart 1936 : Afyon-Karakuyu demiryolu hizmete açıldı.

26 Mart 1936 : Bozanözü-Isparta demiryolu hizmete açıldı.

24 Nisan 1936 : Yazar Sami Paşazade Sezai (Doğumu:1859) öldü.

6 Mayıs 1936 : Ankara'da Devlet Konservatuarı kuruldu.

18 Mayıs 1936 : Erzurum-Sivas demiryolu yapımına başlandı.

1 Haziran 1936 : Maliye Bakanlığı ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü kanunları yürürlüğe girdi.

20 Temmuz 1936 : Montreux Antlaşması imzalandı. Lausanne Barış Antlaşması'nda Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki haklarını kısıtlayıcı maddeler bulunmaktaydı. Montreux Antlaşması ile Türkiye, Boğazlar üzerindeki bütün haklarına kavuştu. Bu Antlaşma ile ticaret gemilerinin geçmesi serbest bırakıldı, savaş gemilerinin geçişinde ise, şartlar ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

29 Ağustos 1936 : İstanbul'da, Haliç üzerinde Azapkapı ve Unkapanı'nı birbirine bağlıyacak olan ****** Köprüsü'nün temeli atıldı. (Eski köprünün adı Unkapanı köprüsü idi, bu sebeple halen ****** Köprüsü'ne Unkapanı Köprüsü de denmektedir.)

25 Eylül 1936 : Harp Okulu, İstanbul'da Harbiye'deki binasından Ankara'da yeni yapılan binasına taşındı.

26 Ekim 1936 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından ve savaş sonrasında İstanbul'a giren Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Komutanı Korgeneral Şükrü Naili Gökberk (Doğumu:1876) öldü.

27 Aralık 1936 : İstiklal Marşımızın yazarı, büyük şair, mütefekkir ve din adamı Mehmet Akif Ersoy (doğ:1873) öldü. O tarihlerde Meclis'te Burdur Milletvekili olan M. Akif Ersoy'un Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ithaf ettiği bu muhteşem şiir, 12 Mart 1921'de Meclis'te okunduğunda bütün Milletvekilleri tarafından büyük tezahüratlarla dakikalarca ayakta alkışlanmış ve kabul edilmiştir.



İSTİKLAL MARŞI :
(Beste:Zeki Üngör)

Korkma sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak!

Çatma kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal.
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal.

Ben, ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım?
Kükremiş sel gibiyim bendimi çiğner, aşarım;
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma, nasıl böyle bir imanı boğar,
Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın!
Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın.
Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın,
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın!

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı;
Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan şüheda,
Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda,
Etmesin, tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumu, senden, ilahi, şudur ancak emeli;
Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli,
Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli,
Ebedi yurdumun üstünde benim, inlemeli!

O zaman vecd ile bin secde eder, varsa taşım;
Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır, ruh-i mücerret gibi yerden naşım;
O zaman yükselerek arşa değer, benim başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal.
Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal!
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyet;
Hakkıdır hakka tapan milletimin istiklal!



1937



5 Ocak 1937 : Malatya Milletvekili ve Başbakan İsmet İnönü ve 153 Milletvekilinin vermiş olduğu önerge ile Anayasa’nın 2.maddesi “Türkiye Devleti; Cumhuriyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve İnkılapçıdır” şeklinde değiştirildi. Bu suretle ‘Altı Ok’ Anayasa’ya girmiş oldu.

3 Nisan 1937 : Karabük Demir Çelik Fabrikalarının temeli atıldı.

13 Nisan 1937 : Büyük Şair Abdülhak Hamit Tarhan (Doğumu:1851) öldü.

29 Mayıs 1937 : Türkiye ile Fransa arasında Hatay’ın mülki bütünlüğünü garanti eden antlaşma Cenevre’de imzalandı. Bu suretle Hatay, bağımsız oluyordu.

4 Haziran 1937 : Ziraat Bankası kanunu kabul edildi.

12 Haziran 1937 : ******, çiftliklerini hazineye bağışladı.

8 Temmuz 1937 : Tahran’da Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında ‘Sadabat Paktı’ imzalandı.

20 Eylül 1937 : Türk Tarih Kurultayı, ******’ünde katılımı ile başladı.

- İzinli bulunan Başbakan İnönü’nün yerine Vekaleten Celal Bayar atandı.

27 Eylül 1937 : Büyük Dil Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı’nda toplandı.

25 Ekim 1937 : İsmet İnönü Başbakanlıktan çekildi. Kabineyi kurmakla Celal Bayar görevlendirildi.

- Celal Bayar, Kabinesini açıkladı.
Başbakan : Celal Bayar
Adliye Bakanı : Hilmi Uran
Savunma Bakanı : General Kazım Özalp
İçişleri Bakanı : Dr. Refik Saydam
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Agrali
Milli Eğitim Bk. : Saffet Arıkan
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Ekonomi Bakanı : Şakir Kesebir
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük İnşaat Bk : Rana Tarhan
Tarım Bakanı : Faik Kurdoğlu

1 Kasım 1937 : ******, TBMM’nin 5.Dönem, 3.Toplantı yılında yaptığı konuşmada; “Sayın Milletvekilleri! Memnuniyetle görmekteyiz ki Cumhuriyet Rejimi, yurdumuzda huzur ve sükunun yerleşmesini temin etmiş bulunuyor... Milletimizin layık olduğu yüksek medeniyet ve refah seviyesine varmasını alıkoyabilecek hiçbir engel düşünmeye yer bırakılmadığını ve bırakılmayacağını huzurunuzda söylemekle bahtiyarım...Ordu, Türk Ordusu!... İşte bütün milletin göğsünü itimat, gurur duyguları ile kabartan şanlı ad!... Ordumuz; Türk topraklarının ve Türkiye idealini tahakkuk ettirmek için sarf etmekte olduğumuz sistemli çalışmaların, yenilmesi imkansız teminatıdır...” ******’ün TBMM’ni son açış konuşmasıdır bu.

16 Kasım 1937 : Diyarbakır-Cizre demiryolu hizmete açıldı.

1 Aralık 1937 : Başbakan Celal Bayar, Cumhuriyet Halk Partisi grubunda 'Hatay' hakkında bilgi verdi.



1938



1 Ocak 1938 : Denizbank kuruldu.

10 Şubat 1938 : Gölcük’te yeni bir Tersane yapılmasına karar verildi.

25 Şubat 1938 : Başbakan Celal Bayar, Balkan Paktı hazırlıkları için, Yunan, Yugoslav ve Romen Başbakanlarıyla toplantı yaptı.

6 Mart 1938 : ******’e Türk doktorları tarafından ilk konsültasyon yapıldı.

13 Mart 1938 : Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cevat Çobanlı (dog:1871) öldü.

31 Mart 1938 : Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği tarafından ******’ün hastalığı ile ilgili ilk resmi tebliğ yayınlandı.

14 Nisan 1938 : İzmir Konak Vapur İskelesi hizmete açıldı.

19 Nisan 1938 : Kırşehir’de deprem.

25 Nisan 1938 : Başbakan Bayar ve Dışişleri Bakanı Saraçoğlu, Balkan Paktı ile ilgili görüşmeler için Atina’ya gittiler.

27 Nisan 1938 : Yunanistan ile Dostluk Antlaşması imzalandı.

8 Mayıs 1938 : Başbakan Bayar, Yugoslavya’ya gitti.

1 Haziran 1938 : ******, doktorların tavsiyeleri üzerine İstanbul Boğazı'nda demirleyen Savanora yatında kalmaya başladı.

29 Haziran 1938 : 150'liklerin Affedilmesine dair kanun Meclis'te kabul edildi.

5 Temmuz 1938 : Türk Ordusu Hatay'a girdi.

8 Temmuz 1938 : Hatay davası, Türkiye'nin istediği gibi çözümlendi.

2 Eylül 1938 : 'Hatay Cumhuriyeti' bağımsızlığını ilan etti. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen seçildi.

15 Eylül 1938 : ******, vasiyetnamesini yazdırdı. (Ölümünden sonra, 28.11.1938'de açılmıştır.)

16 Ekim 1938 : ******'ün hastalığı hakkında günlük resmi bildiriler yayınlanmaya başlandı.

1 Kasım 1938 : TBMM'nin 4. Dönem, 4.Toplantı yılının açılışını ****** adına Başbakan Celal Bayar yaptı. ******'ün açılış konuşması, Bayar tarafından okundu.

8 Kasım 1938 : ******'ün sağlık durumunun ciddi bir hal alması üzerine, sabah ve akşam olmak üzere iki ayrı tebliğ yayınlanmaya başlandı.

10 KASIM 1938 : ATATÜRK; SAAT 09.05'DE İSTANBUL DOLMABAHÇE SARAYI'NDA VEFAT ETTİ. Müdavi ve Müşavir tabiplerin verdikleri son rapor; "Reisicumhur ******'ün umumi hallerinde vahamet dün gece saat 24.00'te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 İkinci teşrin (Kasım) 1938 Perşembe günü saat dokuzu beş geçe, Büyük Şefimiz derin koma içinde terki diyar etmişlerdir."
Müdavi (tedavi eden) tabipler: Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Dr. Mim Kemal Öke, Dr. Nihat Reşat Belger.
Müşavir (danışman) tabipler: Prof. Dr. Akil Muhtar Özden. Prof. Dr. Hayrullah Diker, Prof. Dr. Süreyya Hidayet Serter, Dr. M. Kamil Berk, Dr. Abravaya Marmal.

11 Kasım 1938 : Anayasa'nın 34.maddesi uyarınca, Reisicumhur adayının seçilmesi için TBMM toplantısından önce Parti Grubu toplandı. Malatya Milletvekili İsmet İnönü, Parti Grubunda mevcut 323 Milletvekilinin 322 sinin oyu ile aday gösterildi. TBMM'de yapılan oylamada ise oybirliği ile (348 Milletvekili) Cumhurbaşkanlığına seçildi.

- Başbakan Celal Bayar, istifasını Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye sundu. İnönü yeni kabineyi kurmakla tekrar Celal Bayar'ı görevlendirdi.

16 Kasım 1938 : ******'ün naaşı halkın son kez görmesi amacıyla 19 Kasım'a kadar Dolmabahçe Sarayı'nda Katafalka konuldu. Halkın büyük ilgisi karşısında, yaşanan izdihamda 7'si kadın toplam 11 kişi ezilerek öldü.

- ******'ün cenaze namazını Diyanet İşleri Başkanı Ord.Prof. Şerafettin Yalkaya kıldırdı.

- Kabine, 342 üyenin oybirliği ile güvenoyu aldı.

19 Kasım 1938 : ******'ün Naaşı, 12 generalin eşliğinde Dolmabahçe Saray'ından alındı, Sarayburnu'ndan Zafer Muhribiyle, Yavuz Savaş Gemisi'ne taşındı. Yavuz, Ata'nın Naaşı'nı İzmit'te Tren'e bıraktı. Naaş, 20 Kasım'da Ankara'ya ulaştı. Ata'nın Naaşı'nın geçtiği tüm yerlerde Halk, O'nu son kez uğurlamak için yollara akın etmişti. İstanbul'dan Ankara'ya kadar mahşeri bir kalabalık Büyük Kurtarıcısını son kez selamlıyordu.

20 Kasım 1938 : Ankara'da 12 Milletvekili tarafından Tren'den alınan tabut, top arabasına konularak TBMM önündeki Katafalka yerleştirildi. Ankara ve civar illerden gelen Halk 2 gün 2 gece Ata'nın önünden son bir defa daha geçtiler.

21 Kasım 1938 : ******'ün Naaşı, törenle Ankara Etnografya Müzesindeki geçici kabrine konuldu.

-Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı, ******'ün yakın arkadaşı İsmet İnönü, ****** için, Millete yayınladığı beyannamede; "Büyük Türk Milletine; Bütün ömrünü hizmetine vakfettiği sevgili milletinin ihtiram kolları üstünde, Ulu ******'ün fani vücudu istirahat yerine tevdi edilmiştir. Hakikatte Yattığı yer, Türk Milletinin, O'nun aşk ve iftiharlarla dolu olan kahraman ve vefalı göğsüdür.
******, tarihte uğradığımız en zalim ve haksız itham gününde meydana atılmış, Türk Milletinin masum ve haklı olduğunu iddia ve ilan etmiştir. İlk önce, ehemmiyeti kavranmamış olan gür sesi asla yıpranmayan bir kuvvetle nihayet bütün cihanın şuuruna nüfuz etmiştir.
...
Devletimizin banisi ve milletimizin fedakar, sadık hadimi, insanlık idealinin aşık ve mümtaz siması eşsiz Kahraman ******; VATAN SANA MİNNETTARDIR! .... "

26 Kasım 1938 : İsmet İnönü'ye, Cumhuriyet Halk Partisi değişmez Genel Başkanı unvanı verildi.

28 Kasım 1938 : ******'ün vasiyetnamesi açıldı. ******, vasiyetnamesinde şu hususları belirtmiştir; "Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya'daki gayrimenkul ve gayrimenkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisi'ne atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum.
1- Nukut ve hisse senetleri şimdiki gibi İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
2- Her seneki nemadan bana nispetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe Makbule'ye ayda 1.000 lira, ve Rukiye ile Nebile'ye şimdilik 100'er lira verilecektir.
3- Sabiha Gökçen'e bir ev alınabilecek ayrıca para verilecektir.
4- Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
5- İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
6- Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya Türk Tarih ve Dil Kurumlarına tahsis edilecektir.
Kemal ******

12 Aralık 1938 : Sivas-Erzincan demiryolu hizmete açıldı.

- Diyarbakır-Cizre-Van demiryolu yapımına başlandı.

26 Aralık 1938 : CHP Olağanüstü Kurultayı'nca Kemal ****** 'Ebedi Başkan', İsmet İnönü 'Değişmez Başkan' seçildi.

28 Aralık 1938 : Milli Eğitim Bakanlığı'na Hasan Ali Yücel getirildi.



1939



25 Ocak 1939 : Celal Bayar, Başbakanlık'tan çekildi.

-Yeni Hükümeti kurmakla Dr. Refik Saydam görevlendirildi.
Başbakan : Dr. Refik Saydam
Adliye Bakanı : Tevfik Fikret Sılay
Milli Savunma Bakanı : Gen. Naci Tınaz
İçişleri Bakanı : Faik Öztrak
Dışişleri Bakanı : Şükrü Saraçoğlu
Maliye Bakanı : Fuat Ağralı
Bayındırlık Bakanı : Ali Çetinkaya
Milli Eğitim Bakanı : Hasan Ali Yücel
Ekonomi Bakanı : Hüsnü Çakır
Sağlık Bakanı : Dr. Hulusi Alataş
Gümrük ve İnşaat Bk. : Ali Rıza Tarhan
Tarım Bakanı : Muhlis Erkmen

27 Ocak 1939 : Kabine, TBMM'de oybirliği ile güvenoyu aldı. TBMM seçimlerin yenilenmesine karar verdi.

19 Şubat 1939 : Ülke genelinde 158 ayrı yerde yeni Halkevleri açıldı.

21 Mart 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ali Hikmet Ayerdem (Doğumu:1877) öldü.

26 Mart 1939 : Milletvekili seçimleri yapıldı.

3 Nisan 1939 : TBMM açıldı. İsmet İnönü, Meclisin oybirliği ile yeniden Cumhurbaşkanlığına seçildi.

- Dr. Refik Saydam istifa etti, Kabineyi Kurmakla tekrar görevlendirildi. TBMM'den güvenoyu aldı.

12 Mayıs 1939 : Türk-İngiliz Antlaşması imzalandı. Müşterek bildiri: "Türkiye Hükümeti ve Büyük Britanya Hükümeti bir saldırı hareketinin Akdeniz Bölgesinde bir savaşa yönelmesi halinde bilfiil işbirliği yapmaya ve güçlerinin bütünü ile yardım ve ilgiyi birbirlerine göstermeye hazır bulunduklarını beyan ederler..." İkinci Dünya Savaşı'nın ayak sesleri duyulmaya başlanmıştı.

23 Haziran 1939 : 'Türkiye ile Suriye arasında arazi mesailinin kati surette hallini mutazammın' antlaşma imzalandı. Bu antlaşmayla 'Hatay' sorunu çözümlendi.

29 Haziran 1939 : Hatay'ın Türk olan yöneticileri Hatay Cumhuriyeti'nin Anavatana bağlanmasını istediler. Olağanüstü toplanan Hatay Meclisi oybirliği ile Türkiye'ye katılma kararı aldı.

30 Haziran 1939 : TBMM, Hatay'ın Türkiye'ye katılmasını oybirliği ile onayladı.

5 Temmuz 1939 : CHP İl Başkanlıkları, Valilerin uhdesinden alındı.

7 Temmuz 1939 : Hatay İli kuruluş kanunu kabul edildi.

20 Temmuz 1939 : Samsun'da meydana gelen selde büyük hasar oldu.

23 Temmuz 1939 : Hatay'da törenle Fransız Bayrağı indirildi, Türk Bayrağı çekildi. Hatay'da kalan son Fransız birliği de aynı gün ayrıldı.

28 Temmuz 1939 : Demiryolu Aşkale'ye ulaştı.

1 Eylül 1939 : Alman orduları Lehistan'a girdi, İkinci Dünya Savaşı resmen başladı.

6 Eylül 1939 : Demiryolu Erzurum'a ulaştı.

10 Eylül 1939 : Karabük Demir ve Çelik fabrikaları üretime başladı.

22 Eylül 1939 : Dikili'de deprem. 22 kişi öldü, yüzlerce ev yıkıldı.

27 Eylül 1939 : Moskova'da Türk-Sovyet görüşmeleri Dışişleri Bakanları Saraçoğlu-Molotof arasında başladı.

17 Ekim 1939 : Moskova'da 21 gündür süren Türk-Sovyet görüşmeleri kesildi.

19 Ekim 1939 : Türkiye-Fransa-İngiltere arasında Üçlü Yardım (Ankara Paktı) imzalandı. Antlaşma hiçbir devlete karşı olmayarak, yalnız savunma amaçlı olarak düzenlenmişti. Bu antlaşmanın yüklediği koşullar arasında, Türkiye'nin SSCB ile silahlı bir antlaşmazlığa düşmeyeceğine dair açık kayıtlar konulmuştu.

22 Ekim 1939 : Sivas Lokomotif Vagon Atölyesi faaliyete başladı.

26 Ekim 1939 : TBMM yeni binasının temeli atıldı.

22 Kasım 1939 : Tercan'da deprem.

20 Aralık 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Yakup Şevki Subaşı (Doğumu:1876) öldü.

25 Aralık 1939 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Ömer Halis Bıyıktay (Doğumu:1883) öldü.

27 Aralık 1939 : Cumhuriyet tarihinin en büyük felaketlerinden birisi olan Erzincan depremi. 40.000 kişi öldü. Binlerce kişi evsiz kaldı.

1940-1949 TÜRKİYEM


8 Ocak 1940 : Türkiye-Fransa-İngiltere Kredi Antlaşması imzalandı.

30 Mart 1940 : Türkiye-Suriye Dostluk ve İyi Komşuluk Antlaşması imzalandı. (Hatay meselesi ile ilgili olarak gerilimli günler yaşadığımız Suriye ile, 2. Dünya Savaşının bütün dünyayı tedirgin ettiği günlerde imzalanmıştır.)

31 Mart 1940 : Bursa’da ‘Göl barajı’ hizmete girdi.

9 Nisan 1940 : Alman orduları Danimarka ve Norveç’e girdi.

9 Mayıs 1940 : İngiliz Başbakanı Churchill’in mesajı: “...Türkiye’nin bu zamanda bize müzahereti (yardımı) hepimize cesaret verecek bir amildir.”

10 Mayıs 1940 : Alman orduları Lüksemburg ve Hollanda’ya girdi.

13 Mayıs 1940 : Alman orduları Fransa’ya girdi.

19 Mayıs 1940 : İstanbul’da Dolmabahçe Stadının temeli atıldı. (Şu anki ismi ‘Beşiktaş İnönü Stadı’dır.)

28 Mayıs 1940 : Bingöl’de deprem, hasar var.

22 Haziran 1940 : Fransa, Almanlar karşısında ‘Ateşkes Antlaşması’ imzaladı.

29 Haziran 1940 : Türk-Alman Antlaşması imzalandı.

20 Ekim 1940 : Nüfus sayımı yapıldı, nüfusumuz: 17.820.950.

28 Ekim 1940 : İtalya, Yunanistan’a saldırdı.

25 Kasım 1940 : 2. Dünya Savaşı’nın sınırlarımıza doğru yayılması üzerine; İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli’de sıkıyönetim ilan edildi.

30 Kasım 1940 : İstanbul’da karartma başladı.

19 Aralık 1940 : İtalyan saldırısına uğrayan Yunanistan’a Kurtuluş şilebiyle yardım malzemesi gönderildi.

20 Aralık 1940 : Malatya (Arapgir) ve Tunceli (Çemişgezek) dolaylarında şiddetli deprem.



1941



1 Ocak 1941 : İngiltere Başbakanı Churchill, Anadolu Ajansı vasıtasıyla Türk Milletine gönderdiği mesajda: “... Geçen müşkül aylarda Türkiye’nin değişmez dostluğuna mahzar olduk.”

17 Ocak 1941 : Türk-Bulgar Antlaşması imzalandı.

18 Şubat 1941 : Petrol Ofisi kuruldu.

27 Şubat 1941 : İngiltere Dışişleri Bakanı Anthony Eden Ankara’ya geldi.

4 Mart 1941 : Alman Büyükelçisi Von Papen, İnönü’ye Adolf Hitler’in mesajını getirdi. 21 Mart 1941’de İnönü, Hitler’e cevabi mesajını gönderdi.

19 Mart 1941 : Sıkıyönetim 3 ay daha uzatıldı.

24 Mart 1941 : Türkiye ve Rusya bir deklarasyon yayınladılar: “... Türkiye herhangi bir saldırıya uğradığı taktirde, Sovyet Rusya tarafsızlığını koruyacaktır.”

- Niksar ve çevresinde deprem, 500 ölü var.

27 Nisan 1941 : Antakya’da hafif çapta deprem.

18 Haziran 1941 : Türkiye-Almanya Dostluk Antlaşması imzalandı.

20 Haziran 1941 : İnönü ile Adolf Hitler arasında karşılıklı mektuplar gönderildi.

22 Haziran 1941 : Ajanslar sabahın erken saatlerinde Alman ordusunun Sovyet sınırlarını geçtiğini duyurdu. 2. Dünya Savaşı’nın gidişatını değiştirecek olan Alman-Rus savaşı başlamıştı.

- Hükümet, yayınladığı resmi tebliğde: “Cumhuriyet Hükümeti, Almanya-Sovyetler Birliği Savaşı dolayısıyla hasıl olan durum karşısında tarafsızlığını ilana karar vermiştir.”

23 Haziran 1941 : Refah faciası. 1939 yılında İngiltere’ye sipariş edilen 4 denizaltı ve 4 muhrip’i teslim almak üzere Mersin’den hareket eden Refah Şilebi, batırıldı. Savaşta tarafsız olmamızdan dolayı, bordalarına ve güvertesine Türk Sancağı Bandaj yapılan ve reflektörlerle aydınlatılan Şilep, Mersin’den hareketinden 5 saat sonra saat 22.30 sıralarında meçhul bir gemi tarafından atılan torpido ile vuruldu. Elektrik makineleri ve telsizi tamamen kullanılamaz hale geldi, mevcut kurtarma filikalarının su kaçırması dolayısıyla ancak birisi kullanılabildi. 4 saat kadar su üzerinde kalan Şilep, batmaktan kurtarılamadı. Tek kurtarma filikasıyla facia yerinden ayrılan 28 kişi, 36 saat sonra Karataş mevkiine çıkarak geminin battığını bildirdiler. Türkiye’nin ancak olaydan 36 saat sonra haberi olabilmişti. Kaza mahalline gönderilen uçak ve gemilerle yapılan kurtarma ve araştırma faaliyetleri sonucunda, olaydan 72 saat sonra bir denizci sağ olarak kurtarılabildi. Faciada, 15 Deniz Subayı, 16 Hava Öğrencisi, 48 Denizaltı Astsubayı, 63 Deniz Eri ve 25 Gemi Mürettebatı olmak üzere 167 Denizci Şehit olmuştur. Kurtulanların aktardıklarıyla, faciada Denizaltı Filotilla Gv. Yrb. Zeki Işın ile Gemi Süvarisi İzzet Dalgakıran, Gemiyi terk etme teşebbüsünde bulunmayarak diğer 165 Askerimiz ile birlikte şehit olmuşlardır.

25 Haziran 1941 : TBMM’de, Türk-Alman Antlaşması oybirliğiyle kabul edildi.

1 Temmuz 1941 : Fransız Devlet Başkanı Mareşal Petain, İnönü’ye mesaj gönderdi.

14 Ağustos 1941 : İngiltere ve Sovyetler Birliği, Türk Hükümeti’ne müşterek bir nota vererek, ‘Montreux Antlaşması’na sadakatlerini yenilediler.

25 Ağustos 1941 : Ruslar ve İngilizler İran’ı işgale başladılar.

9 Eylül 1941 : Ağrı Patnos’ta deprem.

11 Eylül 1941 : Van ve Başkale dolaylarında deprem.

21 Eylül 1941 : İstanbul’da Fener’de meydana gelen yangında, 94 ev, 2 cami, 1 mescit ve Patrikhane Müştemilatı yandı.

25 Kasım 1941 : Bulgaristan, Mihver Devletleri yanında savaşa katıldı.

8 Aralık 1941 : Amerika Birleşik Devletleri, Japonya’ya savaş ilan etti.

10 Aralık 1941 : Bitlis ve çevresinde deprem.

19 Aralık 1941 : İstanbul’da ekmek, karneye bağlandı.

1942



17 Ocak 1942 : Ankara'da ekmek karneye bağlandı.

16 Mart 1942 : Üç savaş uçağı Milas'ı bombaladı, olaydan sonra yanlışlık olduğu belirtildi.

8 Nisan 1942 : İzmir'de İngiliz ve İtalyan yaralılar değiştirildi.

15 Nisan 1942 : Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü kurulması hakkındaki kanun kabul edildi.

9 Haziran 1942 : Anıtkabir projeleri için açılan yarışmada, Prof. Emin Onat ve Orhan Arda'nın projeleri birinci oldu.

12 Haziran 1942 : 6 ilde sıkıyönetim altı ay daha uzatıldı.

7 Temmuz 1942 : Eski Başbakanlardan Dr. Refik Saydam (Doğumu:1881) öldü.

9 Temmuz 1942 : Şükrü Saraçoğlu, Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

14 Temmuz 1942 : 'Atılay Denizaltı' gemimiz batırıldı. Sabah saatlerinde, Çanakkale boğazında dalmış, boğazdan çıkış yaptıktan sonra mayına çarpma neticesi büyük bir yara almış ve 80 metre derinlikte dibe oturmuştur. Atılay Denizaltısının mürettebatı olan 90 Askerimiz Şehit olmuştur.

10 Ağustos 1942 : 4. Türk Dil Kurultayı açıldı.

8 Eylül 1942 : Kurtuluş Savaşı dönemi Sağlık Bakanlarından, Lozan Konferansı Delegelerinden, yazar Dr. Rıza Nur (doğ:1879) öldü.

1 Ekim 1942 : Karne ile ekmek dağıtılan bütün illerde halka ekmeklik hububat verilmeye başlandı.

11 Kasım 1942 : Varlık Vergisi Kanunu kabul edildi.

13 Kasım 1942 : Devlet personeline ücretsiz elbise ve ayakkabı verdi.

31 Aralık 1942 : Türkiye-Almanya kredi antlaşması imzalandı.



1943



1 Şubat 1943 : İsmet İnönü ve İngiliz Başbakanı Churchill görüşmesi Adana'da başladı.

20 Şubat 1943 : Milli Eğitim Şurası Ankara'da başladı.

23 Şubat 1943 : İnönü'nün, 7. Milletvekili seçimleri dolayısıyla Millete bildirisi: "... Bugüne kadar Dünya Savaşı'na bulaşmamış olacağımızı, dört sene evvel kimse tahmin edemezdi."

28 Şubat 1943 : Milletvekili seçimleri yapıldı.

8 Mart 1943 : TBMM toplandı, Cumhurbaşkanlığı'na tekrar İsmet İnönü seçildi, İnönü Kabineyi kurmakla Şükrü Saraçoğlu'nu görevlendirdi.

21 Mart 1943 : İngiliz ve İtalyan yaralılar Mersin'de değiştirildi.

29 Mart 1943 : İngiliz Lordlar ve Avam Kamaraları, TBMM'ye dostluk mesajları gönderdi.

19 Nisan 1943 : Türkiye-Almanya Ticaret Antlaşması imzalandı.

2 Mayıs 1943 : Kozlu - Zonguldak demiryolu hizmete girdi.

19 Mayıs 1943 : Ankara'da Gençlik Parkı açıldı.

6 Haziran 1943 : Sivas Çimento Fabrikası işletmeye açıldı.

20 Haziran 1943 : Adapazarı ve Geyve'de büyük deprem.

28 Haziran 1943 : Diyarbakır-Batman demiryolu hizmete girdi.

30 Haziran 1943 : Seyhan Regülatörü hizmete girdi.

10 Eylül 1943 : İstanbul Kapalıçarşı'daki büyük yangında 202 dükkan yandı.

1 Kasım 1943 : Roosevelt, Churchill, Çan Kay Şek, Kahire Konferansında bir araya geldi, İkinci Dünya savaşının sonu geliyor.

5 Kasım 1943 : Kahire'de Türk ve İngiliz resmi görüşmeleri yapıldı.

20 Kasım 1943 : İstanbul Teknik Üniversitesi kuruldu.

27 Kasım 1943 : Çorum, Tokat, Amasya ve Kastamonu dolaylarında deprem. 4.000 ölü var.

- Tahran Konferansı, Üç Büyükler (Roosevelt, Churchill, Stalin) buluştu. 2. Dünya Savaşı son buluyor.

7 Aralık 1943 : Kahire'de; Roosevelt – Churchill - İnönü buluştu.

21 Aralık 1943 : Eski Bakanlardan, Üniversite devrim tarihi okutmanlarından, devrimci Mahmut Esat Bozkurt (Doğumu:1892) öldü.



1944



7 Ocak 1944 : Genel Kurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak emekliye ayrıldı, yerine 2. Başkan Orgeneral Kazım Orbay atandı.

14 Ocak 1944 : Şair Mehmet Emin Yurdakul (Doğumu:1864) öldü.

1 Şubat 1944 : Bolu, Gerede, Düzce ve Çerkeş dolaylarında büyük deprem, 4.000 kayıp var.

24 Mart 1944 : Büyük Türk Amirali Barbaros Hayreddin Paşa (1473-1546) 'nın heykeli, İstanbul Beşiktaş'taki türbesi önünde açıldı.

30 Mart 1944 : Marmaris civarında 'Krom Şilebi' meçhul kişilerce torpillenerek batırıldı.

1 Nisan 1944 : Tiyatro sanatçısı Hazım Körmükçü (Doğumu:1898) öldü.

20 Nisan 1944 : Avrupa'ya Krom sevkıyatı durduruldu.

4 Haziran 1944 : 1854 yılından beri devam eden Düyunu Umumiye tarihe karıştı.

2 Ağustos 1944 : TBMM, Almanya ile ilişkilerin kesilmesine karar verdi.

9 Ekim 1944 : Ankara'da Rasattepe'de, Anıtkabir'in temeli atıldı.

1 Kasım 1944 : Fevzipaşa-Malatya-Diyarbakır-Kurtalan demiryolu hizmete açıldı.

3 Kasım 1944 : Işıkları karartma tedbirleri kaldırıldı.

19 Kasım 1944 : Elazığ-Van demiryolu yapımına başlanıldı.

1945



3 Ocak 1945 : TBMM, Japon Devleti ile ilişkileri kesmeye karar verdi.

10 Ocak 1945 : Çıkarılan bir kanunla Anayasa'nın dili Türkçeleştirildi.

- Bazı ay adlarının değiştirilmesi hakkındaki kanun kabul edildi. Teşrinievvel (Ekim), Teşrinisani (Kasım), Kanunuevvel (Aralık), Kanunusani (Ocak) olarak değiştirildi.

15 Ocak 1945 : İstanbul Boğaziçi iskeleleri arasında yolcu taşımacılığı yapan Şirketi Hayriye satın alındı.

8 Şubat 1945 : Ankara-Çankırı arasında telefon görüşmeleri başladı.

23 Şubat 1945 : Türkiye-Amerika arasında ikili yardım antlaşması imzalandı.

- Almanya ve Japonya'ya savaş ilanı TBMM'de oybirliği ile kabul edildi.

2 Mart 1945 : Bitlis-Tatvan-Erciş bölgesinde deprem.

20 Mart 1945 : Adana'da deprem.

27 Mart 1945 : Yazar Halit Ziya Uşaklıgil (Doğumu:1866) öldü.

7 Mayıs 1945 : Almanya teslim oldu, böylece 2. Dünya Savaşı Avrupa'da son buldu.

11 Mayıs 1945 : TBMM, Savaşın kansız atlatılmasından dolayı İnönü'ye teşekkür etti.

29 Mayıs 1945 : Saraçoğlu Hükümeti 7'ye karşı 359 oyla güven oyu aldı. Muhalifler; Bayar, Menderes, Koraltan, Köprülü, Sazak, Bayur, Peker.

12 Haziran 1945 : Bayar ve üç arkadaşı, dörtlü bir önerge vererek Parti Tüzüğü ile bazı kanunların değişmesini istediler.

13 Haziran 1945 : İller Bankası kanunu kabul edildi.

- Celal Bayar, Basın Kanununun 50. ve 17. maddelerinde bazı değişiklikler yapılması için TBMM'ye tasarı verdi.

22 Haziran 1945 : Çalışma Bakanlığı Kuruluş Kanunu kabul edildi.

26 Haziran 1945 : Türkiye, San Francisco'da Birleşmiş Milletler Antlaşmasını imzaladı. 1945 Şubat'ında Yalta'da toplanan Üç Büyükler (İngiltere, Amerika, Rusya), Birleşmiş Milletler Anayasası'nın hazırlanması için bir komisyon kurulmasına karar verdiler. 1945 Nisan'ında milletlerarası teşkilatı kuracak olan Birleşmiş Milletler Konferansı, San Francisco şehrinde toplandı. Konferansa katılabilmek için ilk şart, 1 Mart 1945'e kadar Almanya ve Japonya'ya savaş açmaktı.

29 Haziran 1945 : Gazeteci ve Cumhuriyet Gazetesi kurucusu, Yunus Nadi Abalıoğlu (Doğumu:1880) öldü.

6 Temmuz 1945 : Ulaştırma Bakanlığı Kanunu kabul edildi.

9 Temmuz 1945 : Ormanların devletleştirilmesini öngören kanun kabul edildi.

18 Temmuz 1945 : Milli Kalkınma Partisi kuruldu.

29 Temmuz 1945 : Ereğli Limanının temeli atıldı.

6 Ağustos 1945 : İlk Atom Bombası, Japonya'nın Hiroşima şehrine yerel saatle 08.15'de atıldı. Havada patlatılan bomba 20.000 (dinamit) gücündeydi. Şehirde 10 km. karelik alanı yerle bir etti, 66.000 kişi öldü, 69.000 kişi yaralandı.

9 Ağustos 1945 : Amerika, Japon şehri Nagasaki'ye ikinci Atom Bombasını attı, 37.000 kişi öldü, 40.000 kişi yaralandı. İki Atom Bombası sonucunda Japonya teslim oldu ancak, insanlık tarihinin en büyük vahşetlerinden biri olan bu olayda, Japonya 103.000 ölü ve 109.000 yaralı verdi, bombaların yaydığı radyasyon dolayısıyla, yüzbinlerce insan çeşitli hastalıklara yakalandı.

10 Ağustos 1945 : 2. Dünya Savaşı sona erdi.

15 Ağustos 1945 : TBMM, Birleşmiş Milletler Anayasası'nı kabul etti.

26 Eylül 1945 : Adnan Menderes ve Fuat Köprülü'nün CHP'den ihraç edilmeleri üzerine, Celal Bayar'da İzmir Milletvekilliğinden istifa etti.

10 Ekim 1945 : Amerika, İngiltere ve Rusya, Potsdam Konferansında Türkiye ile ayrı ayrı görüşmeye karar verdiler.

17 Ekim 1945 : Ankara Tıp Fakültesi açıldı.

21 Ekim 1945 : Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz: 18.790.174

1 Kasım 1945 : TBMM, Cumhurbaşkanı İnönü'nün konuşmasıyla açıldı: "... Tek eksiğimiz, Hükümet Partisinin karşısında başka parti bulunmamasıdır."

- Celal Bayar, yaptığı açıklamada, "Parti kuruyoruz, bu muhakkaktır, fakat birkaç gün geçmeden tafsilat veremem." dedi.

20 Kasım 1945 : Van'da büyük deprem.

3 Aralık 1945 : Celal Bayar, CHP Genel Sekreterliği'ne gönderdiği kısa bir yazı ile Parti'den istifa etti.

20 Aralık 1945 : İki Gürcü Profesör, Giresun'a kadar bütün Kuzey Doğu Anadolu'nun Gürcistan'a katılması tezini savundular.



1946



7 Ocak 1946 : Demokrat Parti kuruldu.

8 Ocak 1946 : Parti kurucuları, Ankara'da bir evde yaptıkları toplantıda, Demokrat Parti Başkanlığına Celal Bayar'ı seçtiler.

21 Şubat 1946 : İki Gürcü profesörün doğu Karadeniz’de hak iddia etmeleri üzerine gerginleşen ortamda (20 Aralık 1945), İngiltere Dışişleri Bakanı Bevin'in mesajı: "Türkiye'nin hür ve müstakil yaşamasını, Türk-Sovyet Antlaşması'nın yenilenmesini isteriz... Türkiye ile SSCB arasında bir sınır konusunun çıkmasını üzülerek karşılıyoruz. Bu sınır Fatih tarafından çizilmiş değildi..."

13 Mart 1946 : DP'nin bir muvazaa partisi olduğu hakkındaki söylentileri, Bayar cevaplandırdı: " Ne Halk Partisi'ne ve ne de Partimize böyle küçültücü bir hareketi yüklemeğe imkan yoktur."

5 Nisan 1946 : Amerika'da vefat eden Türk Büyükelçisi Münir Ertegün'ün naaşını taşıyan savaş gemisi Missouri, saat 8.00'de Haydarpaşa Limanına demirledi. Dünyanın en büyük savaş gemisi olan Missouri ile Türk Büyükelçisi'nin cenazesinin gönderilmesi özel bir anlam taşıyordu. Dünya'nın süper güç adayı ABD, Missouri'yi göndermekle, Türkiye'den Boğazlar'da ve Doğu Karadeniz'de hak talep eden diğer süper güç adayı SSCB'ye bir mesaj göndermişti.

6 Nisan 1946 : İnönü, Başkan Truman'ın özel temsilcisi Weddell'i kabul etti.

15 Nisan 1946 : Ankara'da Milli Kütüphane kurulması amacıyla 'Hazırlık Bürosu' kuruldu.

20 Nisan 1946 : DP, ara seçimlere katılmamaya karar verdi.

11 Mayıs 1946 : CHP Olağanüstü Kurultayı'nda İnönü konuştu: "... Serbest, samimi bir seçim hedefimizdir."

31 Mayıs 1946 : Varto- Malazgirt ve Malatya'da deprem. Varto'da 3.000 ev yıkıldı, 650 ölü var.

- Türkiye'de ilk defa tek dereceli milletvekili seçimi kabul edildi.

10 Haziran 1946 : TBMM, 2'ye karşı 383 oyla seçimleri yenileme kararı aldı.

13 Haziran 1946 : Üniversitelere muhtariyet veren kanun kabul edildi.

14 Haziran 1946 : Türkiye Emlak Kredi Bankası'nın kurulmasına dair kanun kabul edildi.

9 Temmuz 1946 : Ankara Valisi Nevzat Tandoğan intihar etti.

17 Temmuz 1946 : İnönü'nün radyoda seçim konuşması: "... Milli iradenin hakiki ve temiz bir surette meydana çıkması, hepimizin müşterek başarımız, kanuni görevimiz, şerefimiz olacaktır... Partim seçimi kaybedecek olursa Cumhurbaşkanlığı'ndan çekilmemin tabii bir şey olduğunu bütün vatandaşlarımın bilmesi lazımdır."

18 Temmuz 1946 : Bayar, Balıkesir'de konuştu: "... Yeni bir devre giriyoruz. Bu pazar günü yapılacak seçimde bu devre açılıyor..."

21 Temmuz 1946 : Memleketimizde muhalefetinde katıldığı ilk tek dereceli genel seçim yapıldı. CHP:396, DP:61, Bağımsız:7 milletvekili kazanmıştır. Seçimlere hile karıştırıldığına dair DP'nin itirazları bir sonuç vermedi, ancak günümüzde dahi bu seçim hala tartışılmaktadır.

30 Temmuz 1946 : Genel Kurmay Başkanı Org. Kazım Orbay istifa etti, yerine Orgeneral Salih Omurtak getirildi.

5 Ağustos 1946 : TBMM açıldı. İnönü 451 Milletvekilinden 388'inin oyu ile tekrar Cumhurbaşkanlığı'na seçildi. Başbakan Saraçoğlu istifa etti. Recep Peker, yeni kabineyi kurmakla görevlendirildi. TBMM Başkanlığı'na, 379 oyla General Kazım Karabekir seçildi.

8 Ağustos 1946 : Sovyet Rusya, Türkiye ile ilgili devletlere başvurarak Boğazları Türkiye ile müşterek olarak kontrol etmek amacıyla 'Boğazlar Rejiminin' değişmesini istedi.

13 Ağustos 1946 : DP Grup Başkanlığı bir tebliğ yayınlayarak, Sovyet notası karşısında Hükümetin yanında olduklarını bildirdi.

14 Ağustos 1946 : Recep Peker Kabinesi güvenoyu aldı.

22 Ağustos 1946 : Sovyet notasına Türkiye'nin cevabı: "... Boğazları beraberce koruma teklifi Türkiye'nin hiçbir surette feragat edemeyeceği ve kısıtlanmasını kabul edemeyeceği egemenlik haklarına ve güvenliğine aykırıdır."

7 Eylül 1946 : Türk Lirası devalüe edildi. '7 Eylül kararı' olarak anılır.

13 Eylül 1946 : Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı kuruldu.

28 Eylül 1946 : Sovyetlerin cevabı: "... Boğazların korunması Türkiye ve SSCB'ye ait olmalıdır."

21 Ekim 1946 : Sovyet Rusya'ya verilen notanın metni açıklandı: ".. Müşterek savunma teklifi egemenliğimize aykırıdır."

4 Aralık 1946 : Erzurum Ticaret Borsası kuruldu.

10 Aralık 1946 : İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yayınlandı.

18 Aralık 1946 : DP'liler bütçe görüşmelerinde Meclis'i topluca terk ettiler.

23 Aralık 1946 : İnönü, anlaşmazlığı çözümlemek için Bayar, Köprülü ve Saraçoğlu ile ayrı ayrı görüştü.

26 Aralık 1946 : İnönü, iki partiyi de yatıştırarak, DP'lilerin Meclis çalışmalarına katılmalarını temin etti.



1947



7 Ocak 1947 : Demokrat Parti'nin ilk büyük kongresi, Celal Bayar'ın konuşmasıyla açıldı.

12 Mart 1947 : ABD Başkanı Truman, Türkiye ve Yunanistan'a 400.000.000 dolar yardım verilmesi için Senato'da yaptığı konuşmada: "... Türkiye'nin bağımsız olarak kalmasının önemi büyüktür."

3 Nisan 1947 : DP, yayınladığı bir bildiri ile 4 ilde yapılacak milletvekili seçimlerine girmeme kararını açıkladı.

7 Nisan 1947 : 4 ilde milletvekili seçimleri yapıldı. DP katılmadı.

2 Mayıs 1947 : Amiral Bernard Bier komutasında bir Amerikan Filosu İstanbul'a geldi. İnönü, Amiral'i Ankara'da kabul etti.

9 Mayıs 1947 : Amerika, Türkiye ve Yunanistan'a yardım kararını, 107'ye karşı 287 oyla kabul etti.

13 Mayıs 1947 : İnönü, British United Press Ajansı'na yaptığı açıklamalarda; "Türkiye herhangi bir ülkeye Boğazlarda üs vermeye razı mıdır?" sorusuna; "Türkiye'nin toprak bütünlüğü ile egemenliğine dokunan hiçbir konu, söz konusu olamaz." dedi.

20 Mayıs 1947 : Rize Çay Fabrikası ilk ürününü verdi.

23 Mayıs 1947 : İnönü'nün, Amerika'ya mesajı; "... Amerikan yardımı, cihan barışının devamı ve yenilenmesi uğrunda kendisine düşen büyük rolü tamamıyla benimsediğini gösteren ümitlerle dolu bir işarettir."

28 Mayıs 1947 : Sıkıyönetim 6 ay daha uzatıldı.

- Celal Bayar, 7 yıldan beri ilk defa TBMM'de söz aldı. İstanbul'da sıkıyönetimin devamı konusunda konuştu.

7 Temmuz 1947 : Gaziantep şarap fabrikası açıldı.

10 Temmuz 1947 : İnönü, Bayar'la görüştü ve gelişen politik durum üzerinde durulduğu açıklandı.

9 Eylül 1947 : Başbakan Recep Peker istifa etti. Hasan Saka, Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

21 Eylül 1947 : Kozlu'da bir maden ocağında meydana gelen grizu patlamasında 48 işçi öldü.

1 Ekim 1947 : İnönü, Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı.

13 Ekim 1947 : Hasan Saka Kabinesi, 49'a karşı 362 oyla güvenoyu aldı.

25 Ekim 1947 : Sovyet delegesi Vişinski, Birleşmiş Milletler'de Kars ve Ardahan'ı istedi.

1 Kasım 1947 : İnönü, TBMM'nin açılışında yaptığı konuşmada: "... Yurdumuzun bütünlüğüne ve haklarımıza karşı herhangi bir tecavüz emeli beslenmesine asla müsaade etmeyeceğiz."

- Kazım Karabekir Paşa, 322 oyla tekrar Meclis Başkanlığına seçildi.

27 Kasım 1947 : Halkevleri'nin, CHP'ye bağlı hükmi şahsiyete haiz bir kuruluş halini alması kararlaştırıldı.

30 Kasım 1947 : CHP, 7.Kurultayı'nda, partinin yeni tüzüğü kabul edildi, Genel Başkanlığa tekrar İsmet İnönü seçildi.

10 Aralık 1947 : Ceyhan, Adana ve Tarsus dolaylarında deprem.

16 Aralık 1947 : Palu-Genç demiryolu hizmete açıldı.



1948



25 Ocak 1948 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından, Şark Fatihi olarak nam salan, TBMM Başkanı, şair ve edip, Orgeneral Kazım Karabekir (Doğumu:1882) öldü.

30 Ocak 1948 : Akbank, Adana'da kuruldu.

20 Şubat 1948 : Bulgaristan tarafından iki uçağımızın düşürülmesi üzerine, Bulgaristan'a nota verildi.

1 Mart 1948 : Eski Gümrük ve Tekel Bakanı Suat Hayri Ürgüplü'nün yüce divanda yargılanmasına başlandı.

20 Mart 1948 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından, Korgeneral Naci Eldeniz (Doğumu:1875) öldü.

1 Mayıs 1948 : İstanbul'da, Sedat Simavi tarafından kurulan Hürriyet Gazetesi yayın hayatına başladı.

25 Mayıs 1948 : CHP Meclis Grubunda, 'İlahiyat Fakültesi' kurulması kararlaştırıldı.

8 Haziran 1948 : Başbakan Hasan Saka istifa etti. Kabineyi kurmakla tekrar Hasan Saka görevlendirildi.

18 Haziran 1948 : İkinci Hasan Saka Kabinesi, 40'a karşı 308 oyla güvenoyu aldı.

2 Temmuz 1948 : TBMM'de yeni seçim kanununun müzakeresine başlandı.

7 Temmuz 1948 : DP'liler, seçim kanunu görüşmelerinde salonu topluca terk ettiler.

19 Temmuz 1948 : Millet Partisi kuruldu. Mareşal Fevzi Çakmak bir bildiri yayınladı.

15 Ağustos 1948 : Milli Kütüphane Ankara'da hizmete açıldı.

5 Ekim 1948 : Yüce Divan, Suat Hayri Ürgüplü'nün suçsuzluğuna karar verdi.

1 Kasım 1948 : Milli Eğitim Bakanlığı, 15 Şubat 1949'dan itibaren okullarda isteyenlerin din dersi takip edebileceklerine karar verdi.

6 Aralık 1948 : ******'ün hastalığı dolayısıyla satın alınan Savanora yatı satılığa çıkarıldı. (Tekneye alıcı çıkmadı, 02.07.1951'de Deniz Harp Okulu'na devredildi. Teknede halen ******'ün özel dairesi ve eşyaları olduğu gibi korunmaktadır.)

10 Aralık 1948 : Türkiye, UNESCO' ya katıldı. Türkiye, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini imzaladı.



1949



14 Ocak 1949 : Başbakan Hasan Saka istifa etti, Prof. Şemsettin Günaltay Kabineyi kurmakla görevlendirildi. CHP'de huzursuzluk iyice su yüzüne çıkmaya başladı.

24 Ocak 1949 : Günaltay Kabinesi, 42'ye karşı 349 oyla güvenoyu aldı.

- Behçet Kemal Çağlar, Cumhuriyet Halk Partisinden ve Milletvekilliğinden istifa etti. Yaptığı açıklamada: "... En iyimseriniz, en taşkın savunucunuz olan ben artık inancımı kaybetmiş bulunuyorum." dedi.

27 Ocak 1949 : Amiral Richard Conolly komutasında bir Amerikan Filosu İstanbul'a geldi. İnönü, Amiral'i kabul etti.

31 Ocak 1949 : CHP grubu ilk açık oturumu yaptı.

1 Şubat 1949 : İlkokullarda ihtiyari olarak din dersi okutulmasına karar verildi.

30 Mart 1949 : Bayar, Balıkesir'de yaptığı konuşmada: "Laiklik, vicdan hürriyetine dayanan Cumhuriyet Rejiminin teminatı olarak programımızdadır." dedi.

3 Nisan 1949 : Bayar, Bursa'da konuştu: "Evet, biz Müslüman’ız ve Müslüman olarak kalacağız. Şunu ehemmiyetle ve ısrarla tekrarlamak isterim ki, laiklik prensibi, buna asla engel değildir. Bilakis vicdanlara hükmedilmesine müsaade etmeyen bir prensiptir. Bugün bizi, inandığımız gibi ibadetten alıkoyan hiçbir kimse yoktur ve hiçbir zamanda olmayacaktır."

4 Nisan 1949 : Kuzey Atlantik Paktı (NATO) kuruldu.

24 Nisan 1949 : Bayar, Ankara'da laiklikle ilgili konuşma yaptı.

6 Mayıs 1949 : Yunus Emre'nin kemikleri yeni mezarına taşındı.

10 Mayıs 1949 : Türk Ocakları yeniden açıldı.

4 Haziran 1949 : Ankara'da İlahiyat Fakültesi kurulmasına dair kanun kabul edildi.

8 Haziran 1949 : Milli Savunma Bakanlığı kanunu kabul edildi.

9 Temmuz 1949 : İstanbul Galata Rıhtımı'nda harekete hazırlanan 'Çorum' isimli yolcu gemisi yandı. 61 kişi öldü, 22 kişi yaralandı.

18 Temmuz 1949 : Türkiye, NATO dışında bırakıldı.

- Bayar, İzmir'de konuştu: "... Recep Peker'in yapmak istediklerini, bir daha tecrübeye kalkarlarsa on misliyle karşılık vereceğiz."

21 Temmuz 1949 : Amerika, Atlantik Paktı'nı (NATO) onayladı.

6 Ağustos 1949 : İnönü, bir vatandaşın isteği üzerine servetine dair dedikoduları cevaplandırdı: "... Amerika'da ne benim, ne de kardeşlerimin bir metre toprağımız yoktur. İsviçre'de bir frank param yoktur."

8 Ağustos 1949 : Türkiye, Avrupa Konseyi'ne katıldı.

17 Ağustos 1949 : Kiğı-Karlıova'da deprem. 300 kayıp var, 1500 ev yıkıldı.

8 Kasım 1949 : Bayar, gazetecilerin sorularını cevaplandırdı: "İnönü'nün CHP Genel Başkanı kalması endişe yaratmakta devam edecektir."

16 Kasım 1949 : Denizli Milletvekili Reşat Aydınlı, Millet Partisi kurucularından Gen. Sadık Aldoğan, Fuat Arna ve Osman Bölükbaşı'nın İnönü ve Bayar'a suikast hazırlığında olduklarını ihbar etti. Osman Bölükbaşı ve Fuat Arna tutuklandı. Milletvekili Sadık Aldoğan'ın dokunulmazlığının kaldırılması istendi, ancak Meclis delilleri yeterli bulmayarak bu öneriyi reddetti.

19 Kasım 1949 : İstanbul Radyosu yayına başladı.

21 Kasım 1949 : Osman Bölükbaşı ve Fuat Arna, tahliye edildiler.

30 Kasım 1949 : TBMM, suikast ihbarında bulunan Reşat Aydınlı'nın dokunulmazlığını kaldırdı ve 2 Aralık'ta tutuklandı.

1950-1959 TÜRKİYEM

2 Ocak 1950 : Bingöl, Kiğı ve Karlıova dolaylarında şiddetli deprem oldu.

16 Şubat 1950 : Tek dereceli, gizli oy ve açık tasnif esaslarını getiren çoğunluk sistemine dayalı seçim kanunu kabul edildi.

2 Mart 1950 : Emekli Orgeneral Mustafa Muğlalı, Özalp olayı nedeniyle bir süredir devam eden yargılama sonunda idama mahkum edildi, cezası müebbet hapse çevrildi.

20 Mart 1950 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Ali Sait Akbaytogan (Doğumu:1872) öldü.

24 Mart 1950 : TBMM, seçimin yenilenmesi önergesini, 22'ye karşı 299 oyla kabul etti.

2 Nisan 1950 : Eski Başbakanlardan Recep Peker (Doğumu: 1888) öldü.

10 Nisan 1950 : Kurtuluş Savaşının Büyük Komutanlarından, Mareşal Fevzi Çakmak (Doğumu:1876) öldü.

28 Nisan 1950 : Kırım Savaşı sırasında (1854), Üsküdar'daki Selimiye Kışlası'ndaki yaralılara da bakan, dünya çapında ünlü Hemşire Florance Nightingale adına yaptırılan 'F. Nightingale Hemşire Koleji' İstanbul'da açıldı.

14 Mayıs 1950 : Milletvekili seçimleri yapıldı. (DP: 396, CHP: 68, MP: 1, Bağımsız: 7)

20 Mayıs 1950 : DP Meclis Grubu, Celal Bayar'ı Cumhurbaşkanlığı adaylığına seçti.

22 Mayıs 1950 : TBMM, 9. Dönem çalışmalarına başladı, Celal Bayar 387 oyla (İ. İnönü, 66 oy aldı) Cumhurbaşkanlığına seçildi. Kabineyi kurmakla İstanbul Milletvekili Adnan Menderes görevlendirildi.

23 Mayıs 1950 : Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İnönü'yü Çankaya'daki evinde ziyaret etti.

- CHP Başkanı İnönü bir açıklama yaptı: "... Vatanımızda birlik ve düzenliğin kurulması, bizim için parti mülahazalarının üstündedir."

2 Haziran 1950 : Adnan Menderes, kabinesini açıkladı. 295 Milletvekilinin katıldığı oylamada, 282 oyla güvenoyu aldı.

Başbakan Adnan Menderes

Adalet Bakanı Halil Özyörük

Milli Savunma Bakanı Refik Şevket İnce

İçişleri Bakanı Rüknettin Nasuhioğlu

Dışişleri Bakanı Prof. Fuat Köprülü

Milli Eğitim Bakanı Avni Başman

Bayındırlık Bakanı General Fahri Belen

Ekonomi ve Ticaret Bk. Zühtü Velibeşe

Maliye Bakanı Halil Ayan

Sağlık Bakanı Prof.Dr. Nihat Reşat Belger

Tarım Bakanı Nuri Özsan

Gümrük ve İnşaat Bk. Nihat Eriboz

Ulaştırma Bakanı Tevfik İleri

Çalışma Bakanı Hasan Polatkan

İşletmeler Bakanı Prof. Muhlis Ete

6 Haziran 1950 : Org. Nuri Yamut, Genel Kurmay Başkanlığına atandı.

14 Haziran 1950 : DP Milletvekillerinden bir grup, Halkevlerinin yeni bir tüzüğe bağlanması için kanun teklifi verdiler.

16 Haziran 1950 : Türkçe okunan Ezanın tekrar Arapça okunmasına dair kanun kabul edildi.

- Gazetecilerin bu konu hakkında sorduğu sorular üzerine Başbakan Menderes'in gazetelerde yayınlanan açıklaması:
"Her taassup, cemiyet hayatı için zararlı neticeler doğurur. Cemiyet hayatında esas değişikliklerin yapılabilmesi evvela taassup zihniyetinin yıkılmasına bağlıdır. Bu hakikatin iyice kavranmış olması neticesidir ki, Büyük ****** bir takım hazırlayıcı ön inkılaplara başlarken taassup zihniyetiyle mücadele etmek lüzumunu hissetti.
Ezanın Türkçe okunması mecburiyeti de böyle bir zaruretin neticesi olarak kabul edilmelidir. Zamanında çok lüzumlu olan bu mecburiyet ve tedbir, diğer tedbirlerle birlikte bugünün hür Türkiye'sine zemin hazırlamıştır.
Ezanın Türkçe okunmasına mukabil camii içinde bütün ibadet ve dualarının din dilinde olması garip bir tezat teşkil eder gibi görünür. Bunun izahı arz ettiğim gibi, geçmişteki hadiselerin hatırlanmasına ve taassup zihniyetine karşı mücadele zaruretinin kabul olunmasına bağlıdır."

25 Haziran 1950 : Sovyetler tarafından desteklenen Kuzey Kore orduları, sabahın erken saatlerinde Güney Kore'ye saldırdı.

28 Haziran 1950 : CHP Kurultayı başladı. İsmet İnönü Başkan, Kasım Gülek Genel Sekreter seçildi.

29 Haziran 1950 : Dışişleri Bakanı Köprülü, Hükümetten aldığı talimat üzerine, Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Trygve Lie'ye, Türkiye'nin Güney Kore'ye yardım edeceğini bildirdi.

14 Temmuz 1950 : Genel Af kabul edildi.

25 Temmuz 1950 : Cumhurbaşkanı Bayar'ın Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Kore savaşına katılmak üzere 4.500 kişilik bir Tugayın, Birleşmiş Milletler emrine verilmesini kararlaştırdı.

28 Temmuz 1950 : İnönü, gazetecilere verdiği demeçte: "Karar, TBMM'den geçirilmemiş ve memleketi savaşa götürecek böyle önemli bir konuda muhalefet partisiyle fikir teatisinde bulunulmamıştır."

2 Ağustos 1950 : Atlantik Paktı'na (NATO) Türkiye'nin de katılması için çalışmalar yoğunlaştırıldı.

28 Ağustos 1950 : Bir tarih yazarı, okul kitaplarından İnönü'nün adını çıkardı. Bu davranış çeşitli tepkilere neden oldu.

31 Ağustos 1950 : Halkevlerine yapılan yardım tutarı, Maliye Bakanlığı'nca incelenmeye başlandı.

15 Eylül 1950 : Sağlık Bakanı Prof. Dr. Nihat Reşat Belger istifa etti.

21 Eylül 1950 : Türk Tugayı Kore'ye hareket etti.

17 Ekim 1950 : Türk Tugayı Kore'ye ulaştı.

22 Ekim 1950 : Genel Nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz: 20.947.188

28 Ekim 1950 : Bayındırlık Bakanı Gen. Fahri Belen, istifa etti.

4 Kasım 1950 : Türkiye, 'İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetlerini Koruma' Antlaşmasını Roma'da imzaladı.

15 Kasım 1950 : Şair Orhan Veli Kanık (Doğumu:1914) öldü.

18 Kasım 1950 : Kore'de 'Cunşona' baskınından sonra BM Başkomutanı General Douglas McArthur, Kore'deki Türk Silahlı Kuvvetler Komutanı General Tahsin Yazıcı'ya tebrik mesajı gönderdi: "... Türk Tugayı eşsiz kahramanlıklarla süslü tarihine yeni bir şeref sayfası ilave etti."

22 Kasım 1950 : İnönü, 'Dış politika, memleketin politik ve askeri güvenlik konuları üzerinde' genel görüşme açılmasını istedi.

27 Kasım 1950 : Kore'de 'Kunuri Savaşı' diye adlandırılan, çok kanlı çarpışmalar başladı ve günlerce sürdü. Türk Tugayı, kendisinden sayıca üstün düşman kuvvetlerinin geceli gündüzlü üç günlük ağır taarruzuna rağmen, bulunduğu hattan çekilmedi ve Müttefik 8.ordusunun geri çekilebilmesini sağladı.
Tugayımız, Kunuri Savaşında, 237 şehit, 387 yaralı ve 201 kayıp vermiştir.

12 Aralık 1950 : CHP merkez binası, hazine malı oldu.



1951



12 Ocak 1951 : Kore'de yaralanan askerlerimiz, Tokyo'dan yurda hareket etti.

21 Ocak 1951 : Ankara'ya, ilk Kore hasta ve yaralı kafilesi geldi.

5 Mart 1951 : ****** heykeline yapılan saldırıyı kınamak için, Kırşehir'de büyük bir protesto mitingi düzenlendi.

8 Mart 1951 : Başbakan Adnan Menderes istifa etti. Hükümeti Kurmakla tekrar Menderes görevlendirildi.

9 Mart 1951 : Menderes, 2. Kabinesini kurdu.

2 Nisan 1951 : 2. Menderes Kabinesi, 50'ye karşı 345 oyla güvenoyu aldı.

26 Haziran 1951 : 'Hürriyet Şehidi' olarak adlandırılan Mithat Paşa'nın (1822-1884) kemikleri Taif'ten İstanbul'a getirilerek 'Hürriyet-i Ebediye' tepesindeki kabre törenle gömüldü.

1 Temmuz 1951 : ******'ün heykel ve büstlerine karşı yapılan saldırıları kınamak için, yurdun çeşitli yerlerinde protesto mitingleri yapıldı.

25 Temmuz 1951 : ****** aleyhine işlenen suçlar hakkında kanun kabul edildi.

1 Ağustos 1951 : Yabancı sermayeyi teşvik kanunu kabul edildi.

6 Ağustos 1951 : CHP'nin Halkevleri yoluyla tasarrufuna geçirdiği malların hazineye geri verilmesine dair kanunun görüşmeleri esnasında, CHP'liler, CHP'nin mallarıyla ilgili görüşlerini belirttikten sonra salonu terk ettiler. Kanun teklifi, DP'lilerin oylarıyla kabul edildi.

8 Ağustos 1951 : Halkevleri kapatıldı.

13 Ağustos 1951 : Çankırı, Kastamonu ve Bolu dolaylarında deprem, 50 kayıp var.

20 Ağustos 1951 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral İzzettin Çalışlar (Doğumu:1882) öldü.

16 Eylül 1951 : 17 ilde yapılan ara seçimlerden 15 ilde DP kazandı. Oyların %52'sini DP, %38'ini CHP aldı.

20 Eylül 1951 : Türkiye, Kuzey Atlantik Paktı (NATO)'na kabul edildi.

1 Ekim 1951 : Hava Harp Okulu kuruldu.

17 Ekim 1951 : Türkiye'nin, NATO'ya katılmasıyla ilgili protokol Londra'da imzalandı.

4 Kasım 1951 : İlkokullarda din dersi, ders programına alındı.

11 Aralık 1951 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Mustafa Muğlalı (Doğumu:1882) öldü.

26 Aralık 1951 : İnönü, CHP Büyük Kurultayı'nda konuştu: "... Biz bir yıldan beri eşit olmayan vasıtalarla iktidarın karşısında varlık mücadelesi içindeyiz."



1952



31 Ocak 1952 : Yunanistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Sofokles Venizelos Ankara'ya geldi.

18 Şubat 1952 : Türkiye, NATO'ya resmen katıldı.

4 Mart 1952 : Amerikan Genel Kurmay Başkanı (daha sonra Başkan olacak olan) Eisenhower Ankara'ya geldi.

12 Nisan 1952 : Türk Devrim Ocakları kuruldu.

26 Nisan 1952 : Başbakan Menderes, Yunanistan'a resmi ziyarette bulundu.

16 Haziran 1952 : Türkiye'ye girmeleri yasak olan Osmanlı Hanedanı üyelerinin, bazı şartlarla yurda girebilmelerine dair kanun kabul edildi.

20 Ağustos 1952 : Napoli'de yapılan Avrupa Güzellik yarışmasında, Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu.

3 Eylül 1952 : Ağrı Dağı'na tırmanan ilk Türk dağcıları, zirveye Türk Bayrağı diktiler.

27 Eylül 1952 : İnönü, Bursa'da konuştu: "Müstakil mahkeme, müstakil yargıç mefhumu bugün vatanın en önde gelen konularından biridir."

11 Ekim 1952 : CHP bir bildiri yayınladı: "... Muhalefet kanunlar içinde yapmaya hakkı olduğu görevini yerine getirmekten fiilen men edilmiştir."

22 Kasım 1952 : Gazeteci Ahmet Emin Yalman'a, Malatya'da suikast yapıldı. Yalman, yara almadan kurtuldu.

25 Kasım 1952 : Bayar, Yunan Kralı'nın ziyaretini iade etmek için Savanora Yatıyla Yunanistan'a gitti.

24 Aralık 1952 : Öz Türkçe kelimelerle meydana getirilmiş olan 10 Ocak 1945 tarihli Anayasa, Prof. Fuat Köprülü ve 23 arkadaşının teklifi ile kaldırıldı ve 20 Nisan 1924 tarihli Anayasa tekrar yürürlüğe girdi. CHP, aleyhte oy kullandı.



1953



21 Ocak 1953 : Petrollerimizin işletilmesiyle ilgili olarak ilk anlaşma bir Amerikan şirketiyle yapıldı.

22 Ocak 1953 : Türkiye Milliyetçiler Derneği kapatıldı.

29 Ocak 1953 : Ünlü ney üstadı ve hiciv şairi, Neyzen Tevfik Kolaylı (Doğumu:1879) öldü.

28 Şubat 1953 : Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında üçlü dostluk antlaşması Ankara'da imzalandı.

4 Nisan 1953 : Dumlupınar Denizaltısı, Nato tatbikatından dönerken Çanakkale Boğazı'nda Naboland adlı İsveç gemisiyle çarpışarak battı. Bütün çabalara rağmen geminin battığı yerin derin ve akıntılı olmasından dolayı kurtarma çanı takılamadı ve 88 denizcimiz Şehit oldu.

6 Nisan 1953 : Menderes, Kabinesi'nde bazı değişiklikler yaptı.

24 Nisan 1953 : Nato Konseyi, Balkan Paktı'nı onayladı.

2 Mayıs 1953 : İzmir ve dolaylarında şiddetli deprem oldu.

18 Mayıs 1953 : TBMM, Balkan Paktı'nı oybirliği ile onayladı.

28 Mayıs 1953 : Kore'de şiddetli çarpışmalar meydana geldi, Türk Tugayı 155 şehit verdi.

30 Mayıs 1953 : Başbakan Menderes, Kraliçe Elizabeth'in Taç Giyme Töreninde bulunmak üzere Londra'ya gitti.

10 Haziran 1953 : Sovyetler Birliği nota vererek, iki ülke ilişkilerindeki gerginliği hafifletmek teklifinde bulundu.

16 Haziran 1953 : Yunan Başbakanı Mareşal Papagos ve Dışişleri Bakanı Stefanopulos Ankara'ya geldiler.

18 Haziran 1953 : Edirne ve dolaylarında şiddetli deprem.

9 Temmuz 1953 : Uşak İli kuruldu.

21 Temmuz 1953 : Profesörlerin politika ile uğraşmalarını yasaklayan kanun kabul edildi.

25 Temmuz 1953 : Bayar, Avrupa'yı Asya'ya bağlayacak olan asma köprünün yapılmasının zaruri olduğunu, bunun için teşebbüslere girişildiğini söyledi.

1 Ağustos 1953 : Sovyetler, Müttefik Ülke Filolarının İstanbul'a yaptıkları ziyaretlerden rahatsızlığını dile getirdiği bir nota verdi.

16 Ağustos 1953 : İzmir'de Panayakapu'da Hz. Meryem'in son olarak yaşadığı 'Hacı Evi' restore edilerek törenle ziyarete açıldı.

24 Ağustos 1953 : Amerika Başkanı Eisenhower'ın beyanatı: "Kore'deki diğer Birleşmiş Milletler askerlerinin yanında Türk Tugayı'nın elde ettiği başarılar, Türkiye'nin fevkalade savaş kabiliyetini ve hür dünyanın yanında daima yer almak azminde olduğunu ispat etmiştir."

12 Eylül 1953 : Ağrı Havaalanı hizmete açıldı.

13 Eylül 1953 : Bayar, Amasya ve Konya Şeker Fabrikalarının temelini attı.

19 Eylül 1953 : Çanakkale Havaalanı hizmete açıldı.

11 Ekim 1953 : Bayar, Adapazarı Şeker Fabrikasını törenle hizmete açtı.

19 Ekim 1953 : 167 komünistin yargılanmasına başlandı.

25 Ekim 1953 : Seyhan Barajı'nın temeli atıldı.

6 Kasım 1953 : Aydın Verem Hastanesi ve Bafra İçme Suyu tesisleri hizmete açıldı. Ankara Çimento Fabrikası'nın temeli atıldı.

10 Kasım 1953 : ******'ün Naaşı, 15. Ölüm Yıldönümünde Etnografya Müzesi'ndeki kabrinden alınarak Anıtkabir'deki ebedi istirahatgahına defnedildi.
Anıtkabir; Ankara'da Rasattepe'de yapılmıştır. 29 yabancı, 20 yerli projenin katıldığı yarışmayı, bir kısım değişikliklerin yapılması şartı ile Prof. Emin Onat ve Doç. Orhan Arda'nın projesi kazanmıştır. Temeli 9 Ekim 1944'de atılmıştır.

9 Aralık 1953 : CHP'nin mallarının Hazine'ye devredilmesine dair kanun teklifi Meclis Genel Kurulu'na geldi.

10 Aralık 1953 : CHP'nin bildirisi: "... CHP, kendisini bir mal ve mülk davası karşısında değil, bir rejim davası karşısında görmektedir. Maruz kaldığımız bu muameleyi seçim mücadelesinin meşru olmayan bir tertibi saydığımızı yüksek sesle bildiririz."

11 Aralık 1953 : Hürriyet Gazetesi'nin kurucusu, karikatürist, yazar ve gazeteci Sedat Simavi (Doğumu: 1896) öldü.

14 Aralık 1953 : CHP'nin haksız iktisaplarının Hazine'ye devri hakkındaki tasarının görüşmeleri esnasında İnönü bir konuşma yaptı: "... Suçlular gibi telaşınız nedir? ... Işıktan mı korkuyorsunuz? Arkadaşlar, Türk geleneklerinde fikir sahibi bir kişi 400 kişiye karşı fikrini söyler. Türk adetinde 400 babayiğit bir kişiye hücum etmez..." daha sonra CHP'liler Meclis salonunu terk ettiler. Tasarı 5'e karşı 341 oyla kanunlaştı.

19 Aralık 1953 : CHP'nin yeni genel merkezi Ankara'da törenle açıldı.

27 Aralık 1953 : Eski Başbakanlardan Şükrü Saraçoğlu (Doğumu:1887) öldü.



1954



4 Ocak 1954 : Mısır Hükümeti, Türkiye Büyükelçisi Fuat Hulusi Tugay'ın ülkelerini terk etmesi için 24 saat süre verdi.

6 Ocak 1954 : Mısır'a protesto notası verildi.

15 Ocak 1954 : Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu.

17 Ocak 1954 : Cumhurbaşkanı Bayar, Amerika Başkanı Eisenhower'ın davetlisi olarak Amerika'ya gitti.

18 Ocak 1954 : Yabancı Sermayeyi teşvik kanunu kabul edildi.

27 Ocak 1954 : Köy Enstitüleri kaldırıldı.

- Millet Partisi kendini feshetti.

28 Ocak 1954 : Bayar'ın ABD gezisi sırasında, Başkan Eisenhower'ın konuşması: "... Dünyanın en çetin müdafilerinden biri olan Türk Milleti'ni selamlıyoruz... Türkiye'nin tek bir kuşakta meydana gelen gelişmesi, zamanımızın harikalarından biridir."

29 Ocak 1954 : Bayar, Amerikan Kongresi'nde bir konuşma yaptı.

17 Şubat 1954 : Seçim Kanunu'nda yapılan değişiklik kabul edildi.

12 Mart 1954 : TBMM'de, seçimlerin yenilenmesi oybirliği ile kabul edildi.

18 Mart 1954 : Federal Almanya Devlet Başkanı Dr. Adenauer Türkiye'ye geldi.

13 Nisan 1954 : İnönü, İstanbul'da konuştu: "... Çok iyi idare edilen bir emniyet içinde muhalefet görevimize devam ediyoruz. Bizi bir uğradığımız yere bir daha uğratmıyorlar."

15 Nisan 1954 : Yugoslav Devlet Başkanı Mareşal Tito, Türkiye'ye geldi.

17 Nisan 1954 : Çanakkale Zaferi Abidesi'nin yapımına başlandı.

18 Nisan 1954 : Haydarpaşa ve Salıpazarı Limanlarının temeli atıldı.

- İnönü, Mersin'de DP'liler engellemeleri ve protestoları yüzünden konuşmasını yapamadı.

19 Nisan 1954 : Bayar, Susurluk Şeker Fabrikasının temelini attı, İzmit'te 3. kağıt fabrikasını işletmeye açtı.

22 Nisan 1954 : Bayar, Bolu'da halka hitap etti: "... Biz Kore'ye asker gönderdik. Bunun anlamını anlamak istemeyenlerin sizlere neler söylediklerini biliyoruz. Siz de bunu hatırlarsınız, artık hakikat belli olmuştur. Bu isabetli karar memleketimize büyük iyilikler temin etmiş, aynı zamanda, Türk kahramanları, emsalsiz evlatlarımız silahlarıyla ne şekilde dövüştüklerini bütün dünyaya göstermiş bulunmaktadır."

24 Nisan 1954 : Bayar, İskenderun Suni Gübre Fabrikasının temelini attı.

25 Nisan 1954 : Bayar, Mersin Limanı'nın temelini attı.

26 Nisan 1954 : Burdur Şeker Fabrikası'nın temeli atıldı.

2 Mayıs 1954 : Genel Seçimler yapıldı. DP: 404, CHP: 30, CMP: 5, Bağımsız: 7 Milletvekili kazandı.

11 Mayıs 1954 : Ünlü yazar Sait Faik Abasıyanık (Doğumu:1906) öldü.

12 Mayıs 1954 : CHP'nin Hazine'ye devredilen eski binası 'Talebe Federasyonu'nun hizmetine verildi.

14 Mayıs 1954 : TBMM toplandı, İstanbul Milletvekili Celal Bayar, 486 oyla yeniden Cumhurbaşkanlığına seçildi. Menderes, Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

17 Mayıs 1954 : Menderes, 3. Kabinesini açıkladı. Menderes Kabinesi, 27'ye karşı 491 oyla güvenoyu aldı.

Başbakan: Adnan Menderes

Devlet Bakanı: Fatin Rüştü Zorlu

Devlet Bakanı: Dr. Mükerrem Sarol

Adalet Bakanı: Osman Şevki Çiçekdağ

Milli Savunma Bakanı: Etem Menderes

İçişleri Bakanı: NamıkGedik

Dışişleri Bakanı: Prof. Fuat Köprülü

Maliye Bakanı: Hasan Polatkan

Milli Eğitim Bakanı: Celal Yardımcı

Bayındırlık Bakanı: Kemal Zeytinoğlu

Ekonomi ve Ticaret Bk.: Sıtkı Yırcalı

Sağlık Bakanı: Dr. Behçet Uz

Gümrük ve İnşaat Bk.: Emin Kalafat

Tarım Bakanı: Nedim Ökmen

Ulaştırma Bakanı: Muammer Çavuşoğlu

Çalışma Bakanı: Hayrettin Erkmen

İşletmeler Bakanı: Fethi Çelikbaş

30 Mayıs 1954 : Kırşehir İli, İlçe yapıldı.

14 Haziran 1954 : Sakarya ve Adıyaman İlleri kuruldu.

23 Haziran 1954 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Salih Omurtak (Doğumu:1889) öldü.

20 Temmuz 1954 : Nevşehir İli kuruldu.

21 Ağustos 1954 : Liseler tekrar 11 sınıfa indirildi.

21 Eylül 1954 : Amasya Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

23 Eylül 1954 : Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın, 26 ay hapse mahkum oldu.

26 Eylül 1954 : Gökpınar Elektrik Santrali hizmete açıldı.

27 Eylül 1954 : Denizli Elektrik Santrali hizmete açıldı.

3 Ekim 1954 : Darende Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı.

13 Kasım 1954 : CHP, basın hürriyeti, hakim teminatı, muhtar seçimleri, hayat pahalılığı ve ekonomik zorluklarla ilgili bir bildiri yayınladı.

24 Kasım 1954 : Kütahya Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

3 Aralık 1954 : İnönü, Hüseyin Cahit Yalçın'ı Üsküdar Cezaevi'nde ziyaret etti.

15 Aralık 1954 : Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kuruldu.



1955



24 Ocak 1955 : Zonguldak'ta maden ocağında büyük bir grizu patlaması oldu.

24 Şubat 1955 : Bağdat'ta Türkiye ile Irak arasında karşılıklı işbirliği antlaşması (CENTO) imzalandı. Pakta daha sonra İngiltere, Pakistan ve İran'da katıldı. ABD'de gözlemci gönderdi.

4 Mart 1955 : Türk Traktör ve Ziraat Makine AŞ. Fabrikası açıldı.

18 Mart 1955 : Bayar, Hüseyin Cahit Yalçın'ın cezasını affetti.

30 Mart 1955 : İngiltere, CENTO'ya katıldı.

1 Nisan 1955 : Kıbrıs'ta EOKA terör örgütü faaliyetlerine başladı.

15 Nisan 1955 : DP kurucularından Prof. Fuat Köprülü, Dışişleri Bakanlığı'ndan istifa etti.

5 Mayıs 1955 : Türk Kadınlar Birliği'nin teklifi ile her yıl Mayıs ayının ikinci pazar gününün 'Anneler Günü' olarak kutlanmasına karar verildi.

20 Mayıs 1955 : Ege Üniversitesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi kurulmasına dair kanun kabul edildi.

21 Mayıs 1955 : Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı (THY) kurulmasına dair kanun kabul edildi.

22 Mayıs 1955 : Kadın Kahramanlarımızdan, 1877-1878 Erzurum Savaşı'nda çatışmalara katılan Nene Hatun (Doğumu:1857) öldü.

- TBMM'de, İnönü'nün "... Başbakanı durduracak hiçbir kuvvet kalmamıştır ..." demesi üzerine, Menderes ile İnönü arasında sert tartışmalar oldu.

10 Haziran 1955 : İstanbul'da Hilton Oteli açıldı.

1 Temmuz 1955 : Devlet ve İlim adamlarından Dr. Adnan Adıvar (Doğumu:1882) öldü.

- Pakistan, CENTO'ya katılacağını ilan etti.

5 Temmuz 1955 : Gazeteci Ali Naci Karacan (Doğumu:1896) öldü.

11 Temmuz 1955 : Yunanistan'a, son zamanlarda Kıbrıs'ta meydana gelen Türklere yönelik şiddet olayları nedeniyle ilk nota verildi.

18 Ağustos 1955 : TBMM'nin manevi şahsiyetine hakaret iddiasıyla 1 yıl hapis cezasıyla 4 ay Bursa'da oturmaya mahkum edilen CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek cezaevinden tahliye edildi.

21 Ağustos 1955 : 4.000 hatlık İzmir Otomatik Telefon Santrali hizmete girdi.

23 Ağustos 1955 : Kıbrıs'ta garantör ülke konumunda bulunan İngiltere'ye, meydana gelen olaylar üzerine ilk nota verildi.

29 Ağustos 1955 : Kıbrıs Konferansı Londra'da toplandı.

4 Eylül 1955 : Londra'da bulunan Türk vatandaşları, Kıbrıs için miting yaptılar.

6 Eylül 1955 : '6/7 Eylül' olayları. 'Selanik'te ******'ün evine bomba atıldığı haberi' İstanbul, İzmir ve Ankara'da şiddetli protestolarla kınanmaya başlandı. Protesto gösterileri kısa zaman içinde, gayrimüslimlerin işyeri ve evlerine karşı tahrip ve yağmacılığa dönüştü. Olayların önünün alınamaması üzerine, bu üç şehirde de sıkıyönetim ilan edildi. Selanik'te böyle bir saldırının olmadığı açıklanmasına rağmen, yağmacıları durdurmak mümkün olmadı.

7 Eylül 1955 : Gayrimüslimlere karşı başlayan tepkiler, diğer şehirlere de sıçradı, olaylar çok güç yatıştırılabildi.

- TBMM olağanüstü toplandı.

9 Eylül 1955 : İstanbul'da üç, Ankara ve İzmir'de birer askeri mahkeme kuruldu.

10 Eylül 1955 : İçişleri Bakanı Namık Gedik istifa etti. (Bugünde böyle şerefli davranışları görmek en büyük arzumuzdur.)

12 Eylül 1955 : TBMM sıkıyönetimi 6 ay uzattı.

23 Eylül 1955 : Burdur Şeker Fabrikası hizmete girdi.

- Pakistan, CENTO'ya resmen katıldı.

30 Eylül 1955 : İstanbul'da Migros faaliyete başladı.

11 Ekim 1955 : İran, CENTO'ya katıldı.

12 Ekim 1955 : Basına ispat hakkı verilmesini isteyen 19 Milletvekili, DP Yüksek Haysiyet Divanı'na verildi. 9 Milletvekili DP'den ihraç edildi, diğer 10 Milletvekili ise istifa etti.

23 Ekim 1955 : Genel Nüfus Sayımı yapıldı. Nüfusumuz: 24.064.763

24 Ekim 1955 : Bayındırlık Bakanı Muammer Çavuşoğlu 6/7 Eylül olaylarında uğradıkları kayıplar dolayısıyla, İzmir'deki Yunan Konsolosluğu'na, resmi tarziye yerine geçmek üzere Hükümet adına Yunan Bayrağı çekti.

25 Ekim 1955 : Elazığ Çimento Fabrikası hizmete girdi.

26 Ekim 1955 : Genç-Muş demiryolu hizmete girdi.

6 Kasım 1955 : Kayseri Şeker Fabrikası hizmete açıldı.

29 Kasım 1955 : Menderes istifa etti. Bayar, Hükümeti kurmakla tekrar Menderes'i görevlendirdi.

8 Aralık 1955 : 4.Menderes Kabinesi kuruldu. 58'e karşı 398 oyla güvenoyu aldı.

17 Aralık 1955 : 6/7 Eylül olaylarından sonra İstanbul, İzmir ve Ankara'da sürdürülen sıkıyönetim, Ankara ve İzmir'de kaldırıldı.

20 Aralık 1955 : Hürriyet Partisi kuruldu.



1956



2 Ocak 1956 : Akşehir ve Ankara İlköğretmen Okulları açıldı.

7 Ocak 1956 : Konya Kiremit ve Tuğla Fabrikası açıldı.

14 Ocak 1956 : İstanbul'da Divan Oteli açıldı.

18 Ocak 1956 : ******'ün kız kardeşi Makbule Atadan (Doğumu:1885) öldü.

6 Şubat 1956 : Şekerbank kuruldu.

23 Şubat 1956 : Meclis'te, Emin Kalafat'ın, İnönü'nün 6/7 Eylül olaylarından söz etmesinin vatanperverlikle bağdaşmadığını söylemesi üzerine olaylar çıktı. İnönü, "Geçen hafta sözümü geri almıştım, bu defa almayacağım ..." dedi. CHP topluca salonu terk etti.

25 Şubat 1956 : Çoruh ilinin adı Artvin olarak değiştirildi.

1 Mart 1956 : 6/7 Eylül olaylarında zarar görenlere tazminatları ödenmeye başlandı.

- İstanbul Belediyesi ve Valiliği birbirinden ayrıldı.

8 Nisan 1956 : Seyhan Barajı faaliyete başladı.

25 Nisan 1956 : Tuzla Jeep Montaj Fabrikası hizmete açıldı.

17 Haziran 1956 : TBMM'nin manevi şahsiyetine hakaret iddiasıyla 1 yıl hapis cezasıyla 4 ay Bursa'da oturmaya mahkum edilen CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek, cezasını tamamlayarak Ankara'ya geldi.

27 Haziran 1956 : Toplantı ve gösteri yürüyüşleri kanunu görüşmelerinde, İnönü: "Aramızdaki farkı bilelim. Biz mutlakıyetten bugüne geldik, siz bugünden mutlakıyete gidiyorsunuz." dedi. Muhalefet topluca salonu terk etti. Tasarı DP'lilerin oylarıyla yasalaştı.

8 Temmuz 1956 : Muhalefet Liderleri, İnönü, Karaosmanoğlu ve Bölükbaşı müşterek bir tebliğ yayınladı.

- ABD Başkan Yardımcısı Nixon (daha sonra Başkan olacaktır), resmi ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi.

15 Temmuz 1956 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Cemil Cahit Toydemir (Doğumu :1883) öldü.

13 Ağustos 1956 : Bakanlar Kurulunca, ortaokullarda din dersi okutulmasına karar verildi.

30 Eylül 1956 : Erzurum Şeker Fabrikası ve Telefon Santrali hizmete girdi.

- Erzincan Şeker Fabrikası hizmete girdi



1957



23 Ocak 1957 : Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nin (ODTÜ) kuruluş kanunu kabul edildi.

17 Mayıs 1957 : Yazar ve eleştirmen Nurullah Ataç (doğ:1898) öldü.

26 Mayıs 1957 : Bolu ve dolaylarında şiddetli deprem.

7 Haziran 1957 : Erzurum ****** Üniversitesi kuruluş kanunu kabul edildi.

30 Haziran 1957 : Sanayi Bakanlığı kuruldu.

1 Temmuz 1957 : 30 Haziran 1954 tarihinde İlçe yapılan Kırşehir yeniden İl yapıldı.

2 Temmuz 1957 : Osman Bölükbaşı tutuklandı.

7 Eylül 1957 : DP kurucularından Prof. Fuat Köprülü partisinden istifa etti.

11 Eylül 1957 : TBMM'de seçimlerin yenilenmesi kabul edildi.

16 Eylül 1957 : İstanbul'da 12.000 evlik Ataköy toplu konutlarının temeli atıldı.

1 Ekim 1957 : TBMM eski Başkanlarından Mustafa Abdülhak Renda (doğ:1881) öldü.

11 Ekim 1957 : Afyon Çimento Fabrikası hizmete girdi.

27 Ekim 1957 : Genel Seçimler yapıldı. DP: 419, CHP: 173, CMP: 4, HP: 2, Bağımsız: 2 Milletvekili kazandı.

1 Kasım 1957 : TBMM, 11. Dönem çalışmalarına başladı. İstanbul Milletvekili Celal Bayar 413 oyla, 3. defa Cumhurbaşkanlığına seçildi. Kabineyi kurmakla Adnan Menderes görevlendirildi.

25 Kasım 1957 : Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı kuruldu.

- 5. Menderes Kabinesi kuruldu.

Başbakan : Adnan Menderes

Devlet Bakanı ve Başb. Yrd. : Tevfik İleri

Devlet Bakanı : Emin Kalafat

Devlet Bakanı : Muzaffer Kurbanoğlu

Adliye Bakanı : Esat Budakoğlu

Milli Savunma Bakanı : Şemi Ergin

İçişleri Bakanı : Dr. Namık Gedik

Dışişleri Bakanı : Fatin Rüştü Zorlu

Maliye Bakanı : Hasan Polatkan

Milli Eğitim Bakanı : Celal Yardımcı

Bayındırlık Bakanı : Etem Menderes

Ticaret Bakanı : Abdullah Aker

Sağlık Bakanı : Dr. Lütfi Kırdar

Gümrük ve İn. Bakanı : Hadi Hüsmen

Tarım Bakanı : Nedim Ökmen

Ulaştırma Bakanı : Gen. Fevzi Uçaner

Çalışma Bakanı : Hayrettin Erkmen

Sanayi Bakanı : Samet Ağaoğlu

Basın-Yayın Bakanı : Sıtkı Yırcalı

İmar Bakanı : Medeni Berk

4 Aralık 1957 : 5.Menderes Kabinesi 133'e karşı 403 oyla güvenoyu aldı.

28 Kasım 1957 : Hürriyet Partisi fesih kararı aldı. CHP ile güç birliğine karar verildi.

9 Aralık 1957 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Tümgeneral Ali İhsan Sabis (Doğumu:1882) öldü.

27 Aralık 1957 : Meclis iç tüzüğünde bazı değişiklikler yapıldı.

1958



3 Ocak 1958 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Cafer Tayyar Eğilmez (doğ:1877) öldü.

16 Ocak 1958 : İstanbul'da 9 Subay tutuklandı. '9 Subay Olayı' olarak adlandırılır.

19 Ocak 1958 : Milli Savunma Bakanı Şemi Ergin istifa etti.

28 Ocak 1958 : Kıbrıs'ta Türklere yönelik şiddet olayları meydana geldi. İngiliz askeri Türklere karşı ilk defa silah kullandı.

31 Ocak 1958 : TBMM, Kıbrıs'ta İngiliz askerlerinin Türklere karşı silah kullanması dolayısıyla İngiltere'yi kınadı.

1 Mart 1958 : Deniz Yolları İdaresi'nin İzmit Körfezi'nde çalışan Üsküdar vapuru, öğrencilerle dolu olduğu halde, aniden çıkan bir kasırga sonucu battı. Birçok öğrenci ve mürettebat boğuldu.

9 Nisan 1958 : CHP'nin yayın organı olan Ulus Gazetesi 1 ay süre ile kapatıldı.

9 Mayıs 1958 : İmar ve İskan Bakanlığı kanunu kabul edildi.

26 Mayıs 1958 : Tutuklu bulunan 9 Subayın mahkemesine başlandı.

28 Mayıs 1958 : Basın suçlularının affı tasarısı, DP'lilerin oyu ile reddedildi.

31 Mayıs 1958 : Haydarpaşa Limanı'nın 1.Kısmı Hizmete girdi.

2 Haziran 1958 : İnönü'nün, İstanbul CHP Merkezi'nde yaptığı basın toplantısındaki demecine yayın yasağı konuldu.

7 Haziran 1958 : İstanbul'da Beyazıt Meydanı'nda Büyük Kıbrıs mitingi yapıldı.

12 Haziran 1958 : Ankara'da Büyük Kıbrıs mitingi yapıldı.

14 Haziran 1958 : Türk Hükümeti, İngiltere'nin Kıbrıs planını kabul etmedi.

21 Haziran 1958 : Eskişehir, Bursa ve Maraş'ta Kıbrıs mitingleri yapıldı.

14 Temmuz 1958 : Irak Kralı Faysal, Prens Abdülillah ve Başbakan Nuri Sait öldürüldü.

15 Temmuz 1958 : ABD, Lübnan'a asker çıkardı.

17 Temmuz 1958 : İngiltere, Ürdün'e asker çıkardı.

20 Temmuz 1958 : Irak'taki olaylar dolayısıyla kısmi seferberlik hazırlıklarına başlandı.

-İnönü, halkı milli birliğe davet etti: "Türk Milleti, güç olaylar karşısında, fedakarlıkta birbiriyle yarış ederek beraber hareket etmesini bilen bir millettir." dedi.

9 Ağustos 1958 : İngiliz Başbakanı McMillan gelişen son olaylar üzerine Türkiye'ye geldi.

7 Eylül 1958 : Soma Termik Santrali hizmete açıldı.

21 Eylül 1958 : Manisa ve Denizli Tekstil Fabrikaları hizmete açıldı.

22 Eylül 1958 : İzmir Alsancak Limanı hizmete girdi.

23 Eylül 1958 : Aydın Tekstil Fabrikası hizmete açıldı.

25 Eylül 1958 : Kemer Barajı ve Hidroelektrik Santrali hizmete girdi.

1 Ekim 1958 : İngiltere'nin hazırladığı ve Türkiye'nin kabul etmiş olduğu, yeni Kıbrıs planı uygulanmaya başlandı.

- Kıbrıs bunalımı, Türkiye ile Yunanistan arasında daha da yoğunlaşıyor.

- Diyanet İşleri Başkanı Eyüp Sabri Hayırlıoğlu'nun, Batı Trakya'da yayınlanan Sebat gazetesinin bir sorusu üzerine gazeteye gönderdiği cevap: "... Kur'an'ın Türk Harfleriyle yazılması doğru değildir ..."

1 Kasım 1958 : Büyük Şair Yahya Kemal Beyatlı (Doğumu:1884) öldü.

3 Kasım 1958 : CHP'nin yayın organı Ulus gazetesi 1 ay süre ile tekrar kapatıldı.

7 Kasım 1958 : Yazar Aka Gündüz (Doğumu:1885) öldü.

17 Kasım 1958 : Erzurum ****** üniversitesi, Cumhurbaşkanı Bayar tarafından açıldı.

25 Kasım 1958 : 9 subaydan (9 subay olayı) 8'i beraat etti.

27 Kasım 1958 : Pınarhisar Çimento Fabrikası açıldı.

30 Kasım 1958 : Akis Dergisi başyazarı, İnönü'nün damadı Metin Toker, Nihat Erim'in manevi şahsiyetini tahkirden bir yıllık hapis cezasına çarptırıldı.

31 Aralık 1958 : Demirköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı.



1959



5 Şubat 1959 : Türk-Yunan görüşmeleri Zürih'te başladı.

10 Şubat 1959 : İnönü'nün, CHP Grubunda, 'Milletvekillerine zam teklifinin reddedilmesini isteyen' önergesi oybirliği ile kabul edildi.

11 Şubat 1959 : Zürih Antlaşması imzalandı. Türkiye ile Yunanistan arasında, Kıbrıs Cumhuriyetinin kurulmasıyla ilgili şartlar tespit edildi.

16 Şubat 1959 : Milletvekillerine zam teklifi, 144 CHP'li ve 1 DP'linin aleyhte oyuna rağmen 249 oyla kabul edildi.

17 Şubat 1959 : Başbakan Menderes'i Londra'ya götüren uçak, Gatwick Kasabası yakınlarında düştü. 14 kişinin öldüğü kazada Başbakan Adnan Menderes kurtuldu. Olayın Türkiye'de duyulması üzerine, bir süredir İktidar ile Muhalefet arasında süren gerginlik bir anda yerini ılımlı bir ortama bıraktı. Ancak bu bahar havası sürdürülemedi.

19 Şubat 1959 : Kıbrıs konusunda Londra Antlaşması imzalandı. Türkiye, İngiltere, Yunanistan, Kıbrıs Türk ve Rum temsilcileri tarafından imza edildi.

4 Mart 1959 : TBMM, Londra Antlaşması'nı, muhalefetin 138 red oyuna karşın 347 oy ile kabul etti.

24 Nisan 1959 : İnönü'nün 28 Aralık 1958 tarihinde Ankara İl Kongresinde yaptığı konuşmadan dolayı dokunulmazlığının kaldırılması istenildi.

1 Mayıs 1959 : Uşak'ta İsmet İnönü'nün başına taş atıldı. 12 kişi tutuklandı.

2 Mayıs 1959 : İzmir'de bir süre önce meydana gelen protesto ve gösterilerin yayınlanması yasaklandı.

4 Mayıs 1959 : İstanbul'da meydana gelen olayların yayınlanması yasaklandı.

- İnönü, İzmir'de basın toplantısı düzenledi : "... Seyahatimin nihayetini çok huzurlu idrak ettim. Basının memleket meselelerine gösterdiği çok feyizli ilginin minnettarıyım."

7 Mayıs 1959 : Yunanistan Başbakanı Karamanlis, resmi ziyarette bulunmak için Türkiye'ye geldi.

20 Temmuz 1959 : TBMM'de sert tartışmalardan sonra ara seçimlerin ertelenmesi kabul edildi.

29 Temmuz 1959 : İstanbul'da 3, Nazilli'de 1 gazeteci hapse mahkum edildi.

2 Ağustos 1959 : Diyarbakır'da 'Sinan 1' petrol kuyusu işletmeye açıldı.

27 Eylül 1959 : CHP Genel Sekreteri Kasım Gülek istifa etti.

7 Kasım 1959 : Milletvekili Osman Bölükbaşı 10 ay hapse mahkum oldu.

18 Kasım 1959 : Yüksek İslam Enstitüsü, İstanbul'da geçici olarak İmam Hatip Okulu'nda öğretime başladı.

6 Aralık 1959 : Amerika Başkanı Eisenhower resmi ziyarette bulunmak üzere Türkiye'ye geldi.

16 Aralık 1959 : Vatan Gazetesi 1 ay süre ile kapatıldı.

30 Aralık 1959 : CHP Grubu, Hükümetin 'Bedelsiz ithal oto getirilmesi tasarısı' üzerine, Milletvekillerine olumsuz görüş tavsiyesi aldı.

1960-1969 TÜRKİYEM

5 Ocak 1960 : Nur Cemaati lideri Said-i Nursi, İstanbul'a geldi. Nurcular faaliyetlerini genişletiyorlar.

8 Ocak 1960 : Hirfanlı Barajı hizmete girdi.

25 Şubat 1960 : CHP'den Cemil Sait Barlas, 10 ay hapse mahkum oldu.

26 Şubat 1960 : Hükümet, İnönü'nün diğer birkaç milletvekili ile birlikte dokunulmazlığının kaldırılmasını istedi.

7 Mart 1960 : Gazeteci Ahmet Emin Yalman, 15 ay 16 günlük mahkumiyetini çekmek üzere cezaevine girdi.

2 Nisan 1960 : İnönü'nün Kayseri gezisinde olaylar çıktı.

5 Nisan 1960 : CHP Meclis Grubu, yayınladığı bildiriyle, son olaylar üzerinde durarak, yurdun selameti bakımından seçimlerin bir an önce yapılmasını istedi.

7 Nisan 1960 : Başbakan Menderes Parti Grubunda konuştu 1960 : "Memleket bugün kabili idare olmaktan çıkmıştır. İşler çoktan laçka olmuştur. Adliye işlemez hale gelmiş, idare aciz düşmüştür..."

15 Nisan 1960 : Gazeteci Ahmet Emin Yalman, sağlık durumundan ötürü tahliye edildi.

18 Nisan 1960 : DP Bursa Milletvekili Mazlum Kayalar ve Denizli Milletvekili Baha Akşit'in, 'CHP'nin yıkıcı, gayri meşru ve kanun dışı faaliyetlerinin memleket sathında cereyan tarzı ve bunların mahiyetlerinin nelerden ibaret olduğunu tahrik, tespit ve memleketin her tarafında yaygın bir halde görülen kanun dışı siyasi faaliyetlerin muhtelif sebeplerine intikal etmek, matbuat meseleleriyle adli ve idari mevzuatın ne suretle tatbik edilmekte olduğunu tetkik eylemek üzere Meclis tahkikatı açılmasını isteyen önergeleri' kabul edildi.
Önergenin görüşülmesi esnasında Mecliste sert tartışmalar yaşandı. İnönü : "... Biz demokratik rejimi kurduk. Bu demokratik rejimi, istikametinden ayırıp baskı rejimi haline getirmek tehlikeli bir şeydir. Bu yolda devam ederseniz, ben de sizi kurtaramam..." dedi.

27 Nisan 1960 : Tahkikat Encümeni Salahiyet Kanunu, uzun ve çetin tartışmalardan sonra kabul edildi. 12 CHP Milletvekili 3-6 celse çıkarma cezası aldı. CHP Lideri İnönü, 12 celse çıkarma cezasına çarptırıldı. Meclis görüşmelerinin yayınlanması yasaklandı.

27 Nisan 1960 : Mersin Limanı hizmete açıldı.

28 Nisan 1960 : İstanbul ve Ankara'da meydana gelen olaylar üzerine iki şehirde de sıkıyönetim ilan edildi.

- İstanbul Üniversitesi'nde, DP aleyhinde gösteri yapıldı.

29 Nisan 1960 : Ankara ve İstanbul Üniversiteleri bir ay süre ile kapatıldı.

1 Mayıs 1960 : İstanbul'da bir günlük, gündüz sokağa çıkma yasağı kondu.

2 Mayıs 1960 : NATO Bakanlar Konseyi, İstanbul'da toplandı. Protesto gösterileri yapıldı.

3 Mayıs 1960 : İnönü, Başbakan Menderes'in radyo konuşmasına cevap vererek yapılan isnatları reddetti, Meclis ve basında fikirlerini açıklamak imkanından yoksun olduğu için, cevabının radyoda yayınlanmasını istedi.

3 Mayıs 1960 : Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel, yazılı olarak hükümeti uyarmak istedi. (mektup ihtilalden sonra açıklanmıştır.)
"Aziz Vekilim,
Dün geceki konuşmalarımızın ışığı altında, zatı alinizi memleketin huzur ve istikrarı için alınması lazım gelen tedbir ve kararlar hakkındaki görüşlerimi arz etmeyi milli ve vatani bir vazife bilirim.
Sayın Başbakanın açıklamalarını dinledim ve okudum. Bunlarda, benim düşüncelerimin kabulüne müsait bir zemin henüz mevcut olmadığı aşikar olarak belli ise de, yine de düşüncelerimin sizlere iblağının zaruretine inanıyorum.
Muhterem Vekilim,
Şu hakikati kabul etmek lazımdır ki, Kayseri hadiseleriyle başlayıp son karar ve feci olaylara kadar devam eden vaka’lar vatandaş ruhunda derin teessür ve Hükümete karşı telafisi güç hoşnutsuzluklar yaratmıştır. Hele, Ordunun, talebelere karşı akılsızca kullanılması işin vahametini artırmış, Ordu mensuplarında huzursuzluk ve güvensizlik hisleri belirmiş, korkulan şey olmuş, Ordu politikaya karıştırılmıştır.
Sayın Vekilim,
Bu ahval küçümsenecek, cebir ve şiddetle geçiştirilecek şeylerden değildir. Memleket, Hükümet ve Partinizin düştüğü bu müşkül vaziyeti kurtarmak için sükunetli, fakat ciddi ve cezri tedbirler almak lazımdır. Bu tedbirler şunlar olmalıdır :
1-Cumhurbaşkanı istifa etmelidir. Çünkü bütün fenalıkların bu zattan geldiği hakkında memlekette umumi bir kanaat vardır.
2-Kabinede iyi kabul edilmeyen ve suihalleri bütün memlekette yayılmış bulunan zevat çıkartılmalı, yeni Kabine mutlak dürüst, makul, zorcu değil, adalet ve şefkat hissi taşıyan zevattan kurulmalıdır.
3-İstanbul, Ankara Valileri, Emniyet Müdürleri süratle değiştirilmelidir.
4-Ankara Örfi İdare Kumandanı derhal değiştirilmelidir.
5-Son çıkarılan ve tahkikat komisyonları ihdas eden kanun kaldırılmalıdır.
6-Mevkuf gazeteciler af kanunu ile kısa zamanda tahliye edilmelidir.
7-Son hadiselerde tevkif edilen talebeler serbest bırakılmalı, ilim müesseseleri yeniden faaliyete geçmelidir.
8-Şimdiye kadar çıkarılan bütün antidemokratik kanunlar tedricen kaldırılmalıdır.
9-Vatandaşın hürriyet ve eşit muamele hakkına mutlak surette riayet edilmelidir.
10-Ordunun meseleleri süratle halledilmelidir.
11-Din istismarcılığından vazgeçilmelidir.
12-Suiistimaller oluyor mu, bilmiyorum, fakat, olduğu hakkında umumi bir kanaat mevcuttur ve milletin hükümete itimatsızlığına sebep olmaktadır. Bu gibi kötülüklerin süratle bertaraf edilmesi lazımdır.
13-Müstesna zamanlar ve günler haricinde Hükümet büyüklerinin memleket gezilerinde suni büyük vatandaş toplulukları ile karşılanmaları usulü terk edilmelidir.
Muhterem Vekilim,
Bu yazdıklarım asla bir parti ve politika mülahaza ve tesiriyle yazılmamıştır. Memleketin durumunun bu tedbirlerin alınmasını zaruri kıldığına inandığım için arz edilmiştir.
Sizlerin vatanperverlik ve vicdanlarınıza hitap ediyorum. İyi düşününüz. İyi yapınız. Memlekette çok şeyler yaptığınız muhakkaktır. Fakat, bu asla kafi değildir. Bu yapılan işleri müstemleke idarecileri de yapar, yapıyor ve yapmıştır. Asıl mühim olan toplumun ruhunda yaşama zevk ve azminin geliştirilmesi hak ve hürriyet aşkının kökleştirilmesi ve vatandaş idrakinin yüksek ve necip hislerle donatılmasıdır. Olaylar bu yolda olmadığınızı göstermektedir. Talebelerin hürriyet duygusu ile yaptıkları masumane tezahürata karşı, kıtalar sevk edilmesi ve onların desteği ile emniyet kuvvetlerinin ilim yuvalarının içine kadar girerek talebeleri, profesörleri ile beraber coplarla ve kurşunlarla tedip etmesi, dünyada görülmemiş feci bir şeydir. Bu hengamede kız talebelerin yürekler parçalayan çığlıklarının analar, babalar ve halk ruhunda onulmaz yaralar açacağını ve açtığını anlamak memleketin huzuru bakımından büyük bir hata ve hazin bir gaflet olduğuna kaniim.
Bizim gençlerimizde hak, adalet ve hürriyet duygularının gelişmesinden ve kemalinden memnun olmamız lazım gelmez mi? İstikbali, hissiz, duygusuz, müstemleke ruhlu, yalnız maddeci bedbaht insanlara mı bırakmak istiyoruz?
Sayın Vekilim,
Maruzatım muhakkak ki çok mühim ve hatta çok cüretkaranedir. Fakat memleket için, Milletin selameti için, Hükümet ve hatta Partinizin kurtarılması için dikkate alınması lazımdır ve hatta çok lazımdır.
Saygılarımla."

5 Mayıs 1960 : Ankara'da Kızılay'da, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Başbakan'ında bulunduğu bir ortamda, gösteriler ve protestolar düzenlendi.

6 Mayıs 1960 : Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel görevinden izinli olarak ayrıldı. Gürsel'in en küçük birliklere kadar ulaştırılan telsiz mesajı :

"K K.Komutanlığı'ndan izinli olarak ayrılıyorum. Bütün arkadaşlarıma veda ederim. Sizlere son sözlerim şu olacaktır : Her şeye rağmen ordunun ve taşıdığınız üniformanın şerefini daima yüksek tutunuz. Bu sıralarda memlekette esen hırslı politika havasının zararlı tesirlerinden kendinizi korumasını biliniz. Ne pahasına olursa olsun, politikadan katiyen uzak kalınız. Bu sözlerim, şerefli ordunun, kudreti ve memleketin kaderi için hayati ehemmiyete haizdir. Bütün gayretinizi memleket müdafaası için lazım olan kudretinizi artırmağa ve onu en yüksek dereceye çıkarmağa hasrediniz. Sizlere inanıyor, son erden büyük kumandana kadar cümlenizi derin saygı ve sevgi hissi ile selamlıyorum."

13 Mayıs 1960 : Kütahya'da 1.000 hatlık otomatik telefon santrali hizmete açıldı.

18 Mayıs 1960 : Demirköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali hizmete açıldı.

21 Mayıs 1960 : Harp Okulu öğrencileri Ankara'da, İktidar Partisi aleyhinde sessiz bir yürüyüş yaptılar.

25 Mayıs 1960 : Meclis, 20 Haziran 1960 tarihine kadar tatil edildi. Bugünkü birleşimdeki konuşmaların yayınlanması yasaklandı.

27 Mayıs 1960 : 27 MAYIS İHTİLALİ. Türk Silahlı Kuvvetleri idareyi eline aldı. Sabahın erken saatlerinde radyolardan yayınlanan bildiri :
"Sevgili Vatandaşlar,
Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini ele almıştır. Bu harekata Silahlı Kuvvetlerimizin, partileri içine düştükleri uzlaşmaz durumdan kurtarmak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret ve hakemliği altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarak idareyi hangi tarafa mensup olursa olsun, seçimi kazananlara devir ve teslim etmek üzere girişmiş bulunmaktadır.
Girişilmiş olan bu teşebbüs, hiçbir şahsa veya zümreye karşı değildir. İdaremiz, hiç kimse hakkında şahsiyata müteallik tecavuzkar bir fiile müsaade etmeyeceği gibi edilmesine de asla müsamaha etmeyecektir. Kim olursa olsun ve hangi partiye mensup bulunursa bulunsun, her vatandaş; kanunlar ve hukuk prensipleri esaslarına göre muamele görecektir. Bütün vatandaşların, partilerin üstünde aynı milletin, aynı soydan gelmiş evlatları olduklarını hatırlayarak ve kin gütmeden birbirlerine karşı hürmetle ve anlayışla muamele etmeleri, ıstıraplarımızın dinmesi ve milli varlığımızın selameti için zaruri görülmektedir.
Kabineye mensup şahsiyetlerin, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne sığınmalarını rica ederiz. Şahsi emniyetleri kanunun teminatı altındadır.
Müttefiklerimize, komşularımıza ve bütün dünyaya hitap ediyoruz. Gayemiz, Birleşmiş Milletler Anayasası'na ve insan hakları prensiplerine tamamen riayettir. Büyük ******'ün 'Yurtta sulh, cihanda sulh' prensibi bayrağımızdır.
Bütün ittifaklarımıza ve taahhütlerimize sadığız. NATO ve CENTO'ya inanıyoruz ve bağlıyız. Düşüncemiz 'Yurtta sulh, cihanda sulh'tur.

- Meclis feshedildi. Yeni anayasa ve demokratik müesseselerin kurulması hazırlığına başlanıldı. Milli Birlik Komitesi Başkanı Org. Cemal Gürsel, radyodan Millete seslendi :
"Aziz Türk Milleti,
Bir aydan beri memlekette cereyan eden ve milleti süratle korkunç buhranlara sürükleyen hadiseleri biliyorsunuz. Bu gidişin memleketi kanlı bir kardeş kavgasına da götürmekte olduğunu her aklı başında vatandaşın takdir ettiğine kaniyim. Dünya ahvali her gün biraz daha kötüye doğru giderken, hususi politika ihtirası yüzünden vatanımızın maddeten ve manen perişanlığa sürüklenmesi vicdan sahibi bütün vatandaşları dilhun (yüreği kanayan) etmektedir. Bu hal nereye kadar gidecek? Bu feci akıbete hissiz ve alakasız, seyirci mi kalmak lazım? İşte vatandaşlarım, bu ahvali ıstırap içinde aylardan beri düşündüm ve bu zevata çıkar yolları gösterdim. Fakat onlar kapıldıkları politika ihtirasının, şuurlarına verdiği bozukluk dolayısıyla dinlemediler ve işi zorla yürütmek sevdasına düştüler.
Çıkarılan kanunlar, takip edilen hareketler Türk Milleti'ni zincire vurmak kastında olduklarını gösteriyordu. Bu asırda böyle bir idarenin, böyle bir hareketin olabileceğini zannetmek Türk Milleti'ni hissiz bir sürü olarak kabul etmek demektir.
Hayır vatandaşlar, Türk Milleti hissiz bir sürü değil, belki bir çoğu okuma yazma bilmez, fakat atavik bir intikalle daha çok okumuş yazmış milletlerden daha çok fikri selime, aklı selime, vicdan ve vakara sahiptir. İşte bu düşünceler ve mülahazalarla bu feci gidişe son vermeye karar verdim ve devletin idaresine el koydum.
Derhal bütün vatandaşlara şunu ifade etmek isterim ki, asla bir diktatör olmak hevesinde değilim. Bütün emelim bu memlekette temiz, dürüst bir demokratik nizam kurmak ve devletin idaresini milletin iradesine terk etmektir. Bana inanınız ve güveniniz. Bütün milletin benimle beraber olduğuna inanıyorum. Bazı menfaatperestler, midesini ve vicdanını paraya bağlamış olanlar bu hareketimize karşı teşebbüslerde bulunmaya yeltenebilirler. Fakat onlara asla müsamaha edilmeyeceğini vatandaşlarıma temin ederim. Kötü ruhlu olanlardan bile memleketin bu nazik anında, az olsun vicdanlarını harekete geçirerek çalışmalarımıza yardım etmeseler bile, engel olmamalarını isteriz. Tekrar bana güvenmenizi, inanmanızı isterim ve sizleri sonsuz muhabbet ve saygıyla selamlıyorum."

28 Mayıs 1960 : Cumhurbaşkanı Celal Bayar istifa etti.

- 1. Milli Birlik Komitesi Kabinesi açıklandı. Kabinede 3 asker ve 14 sivil yer aldı.

Başbakan ve Milli Sav. Bk. : Org. Cemal Gürsel

Devlet Bakanı : Kamil Artus

Devlet Bakanı : Şefik İnan

Adliye Bakanı : Abdullah Gözübüyük

İçişleri Bakanı : Tümg. M. İhsan Kızıloğlu

Dışişleri Bakanı : Selim Sarper

Maliye Bakanı : Ekrem Alican

Milli Eğitim Bakanı : Prof. Fehmi Yavuz

Bayındırlık Bakanı : Daniş Koper

Ticaret Bakanı : Cihat İren

Sağlık Bakanı : Prof. Nusret Karasu

Gümrük Bakanı : Fethi Aşkın

Tarım Bakanı : Feridun Üstün

Ulaştırma Bakanı : Tuğg. Sıtkı Ulay

Çalışma Bakanı : Prof. Cahit Talas

Sanayi Bakanı : Muhtar Uluer

Turizm Bakanı : Zühtü Tarhan

İmar ve İskan Bakanı : Orhan Kubat

- Prof. Sıddık Sami Onar Başkanlığı'nda toplanan Profesörler Kurulu '27 Mayıs'ın meşru olduğu hakkında rapor verdi.

30 Mayıs 1960 : DP İçişleri Bakanı Dr. Namık Gedik, tutuklu bulunduğu Harp Okulu'nda pencereden atlayarak intihar etti.

1 Haziran 1960 : İnönü, Ankara'da yaptığı basın toplantısında, 'Ordunun harekatından haberdar olmadığını' belirtti.

12 Haziran 1960 : İhtilali gerçekleştiren üst rütbeli subayların oluşturduğu 'Milli Birlik Komitesi'nin 1 sayılı kanunu ile Anayasa'nın bazı maddeleri kaldırıldı ve bu suretle TBMM feshedildi. TBMM'nin bütün hak ve yetkileri, Geçici Anayasa gereğince Milli Birlik Komitesi'ne devredildi. Milli Birlik Komitesi üyelerinin adları açıklandı.

Başkan : Orgeneral Cemal Gürsel

Üyeler :

Ekrem Acuner

Fazıl Akkoyunlu

Refet Aksoylu

Mucip Ataklı

İrfan Baştuğ

Rıfat ******

Emanullah Çelebi

Ahmet Er

Orhan Erkanlı

Vehbi Ersu

Numan Esin

Suphi Gülsoytrak

Orhan Kabibay

Kadri Kaplan

Mustafa Kaplan

Suphi Karaman

Muzaffer Karan

Kamil Karavelioğlu

Osman Köksal

Münir Köseoğlu

Fikret Kuytak

Sami Küçük

Cemal Madanoğlu

Sezai Okan

Muzaffer Özdağ

Fahri Özdilek

Mehmet Özgüneş

Selahattin Özgür

Şükran Özkaya

İrfan Solmazer

Şefik Soyyüce

Dündar Taşer

Haydar Tunçkanat

Alparslan Türkeş

Sıtkı Ulay

Ahmet Yıldız

Muzaffer Yurdakuler

21 Haziran 1960 : Milli Birlik Komitesi, TBMM binasında çalışmalarına başladı.

22 Haziran 1960 : Emekli Oramiral Fahri Korutürk, Türkiye'nin Moskova Büyükelçiliğine atandı.

24 Haziran 1960 : MBK üyeleri törenle yemin ettiler.

30 Haziran 1960 : Geçici Anayasa'nın 6. Maddesine göre MBK tarafından seçilen 1 Başkan ve 30 üyeden meydana gelen 'Yüksek Soruşturma Kurulu' toplandı.

4 Temmuz 1960 : Siyasi partilerin, taşra teşkilatları kapatıldı.

12 Temmuz 1960 : Celal Bayar, vatana ihanet suçundan Yüce Divan'a sevk edildi.

24 Temmuz 1960 : Basın Ahlak Yasası yürürlüğe girdi.

29 Temmuz 1960 : Eski Başbakanlardan Hasan Saka (Doğumu : 1886) öldü.

3 Ağustos 1960 : 235 general ve amiral emekliye sevk edildi. Bu olay 'Eminsular' adıyla anılır.

12 Ağustos 1960 : MBK'nin kabul ettiği kanunla, MBK'nin çıkardığı kanunların geçici olmadığı kabul edildi. Kanundan geçici kelimesi çıkartıldı.

15 Ağustos 1960 : Zürih ve Londra Antlaşmaları'na dayanılarak Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Kıbrıs'ın Cumhurbaşkanı Rum, Yardımcısı Türk olacaktı.

16 Ağustos 1960 : Antlaşmalar gereğince bir Türk Alayı büyük bir törenle Kıbrıs'a çıktı. 82 yıl sonra ilk defa Türk askeri Kıbrıs'a ayak basıyordu.

25 Ağustos 1960 : MBK 10 Bakanı görevinden azletti. 2. MBK Hükümeti kuruldu.

11 Eylül 1960 : MBK üyesi ve Ankara Valisi Gen. İrfan Baştuğ, İstanbul-Ankara yolunda trafik kazasında öldü.

26 Eylül 1960 : Celal Bayar, tutuklu bulunduğu Yassıada'da, bel kemeriyle intihara teşebbüs etti.

29 Eylül 1960 : Demokrat Parti, mahkeme kararıyla kapatıldı.

7 Ekim 1960 : Yüksek Adalet Divanı üyeleri Ankara'dan ayrılarak Heybeliada'ya yerleştiler.

14 Ekim 1960 : Yassıada duruşmaları başladı. 587 sanık ve 1063 tanık dinlendi. Divan kararlarına göre 15 kişi ölüm cezasına, 31 kişi müebbet hapis cezasına, 418 kişi çeşitli cezalara çarptırıldı. 123 kişi beraat etti. MBK 15 ölüm cezasından 4'ünü onayladı. Bayar'ın cezası yaş haddinden dolayı müebbet hapse çevrildi. 3 ölüm cezası infaz edildi. Diğer 12 ölüm cezası ise müebbet hapse çevrildi.

23 Ekim 1960 : Genel Nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz 1960 : 27.754.820

27 Ekim 1960 : Üniversite öğretim üyelerinin affına ve yer değiştirilmelerine dair kanun kabul edildi. Sonradan 147'ler olarak adlandırılacak olan 147 öğretim üyesi (profesör, doçent, asistan) görevlerinden uzaklaştırıldı.

9 Kasım 1960 : Emekliye ayrılan subayların, istekleri halinde öğretmenliğe atanabilmelerine dair kanun kabul edildi.

14 Kasım 1960 : 14 MBK üyesinin görevlerinden affına dair kanun kabul edildi.

15 Kasım 1960 : MBK, 'Dışişleri Bakanlığı Kuruluşu' hakkındaki kanuna ek olarak kabul ettiği kanunla, Dışişleri dış teşkilatında 14 Müşavirlik kurdu ve Komitedeki görevlerinden alınan 14 üye, en az 2 yıl yurda dönmemek üzere bu Müşavirliklere atandı. Bu kişiler on dörtler olarak da adlandırılırlar.

Alparslan Türkeş : Yenidelhi

Orhan Kabibay : Brüksel

Orhan Erkanlı : Meksika

Münir Köseoğlu : Stockholm

Mustafa Kaplan : Lizbon

Muzaffer Karan : Oslo

Şefik Soyuyüce : Kopenhag

Fazıl Akkoyunlu : Kabil

Rıfat ****** : Tel-Aviv

Dündar Taşer : Rabat

Numan Esin : Madrid

İrfan Solmazer : Lahey

Muzaffer Özdağ : Tokyo

Ahmet Er : Trablusgarp

4 Aralık 1960 : Bir süredir hasta olan Başkan Gürsel'in rahatsızlığı arttı.

14 Aralık 1960 : İstanbul Boğazı'nda Yugoslav ve Yunan bandıralı iki tanker çarpıştı. İstanbul, büyük bir tehlike atlattı.

19 Aralık 1960 : İskenderun'da ****** Anıtı saldırıya uğradı.

30 Aralık 1960 : CHP, aralarında İnönü'nünde olduğu 49 'Kurucu Meclis' üyesini seçti.



1961



3 Ocak 1961 : Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) kuruluş kanunu kabul edildi.

4 Ocak 1961 : Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu kabul edildi.

-Yeni Kabinenin kurulabilmesi için bütün Bakanlar istifa etti.

5 Ocak 1961 : Cemal Gürsel, 6 yeni Bakan alarak 3. Kabinesini kurdu.

6 Ocak 1961 : Kurucu Meclis çalışmalarına başladı.

8 Ocak 1961 : Olimpiyat Şampiyonu güreşçimiz Yaşar Doğu (Doğumu : 1915) öldü.

14 Ocak 1961 : Memleketçi Cumhuriyet Partisi kuruldu.

11 Şubat 1961 : Yeni partiler kuruldu.
Adalet Partisi
Cumhuriyetçi Mesleki Islahat Partisi
Çalışma Partisi
Memleketçi Parti
Mutedil Liberal Parti
Türkiye İşçi Partisi

13 Şubat 1961 : Yeni Türkiye Partisi ve Düstur Partisi kuruldu.

27 Şubat 1961 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Tümgeneral Selahattin Adil (Doğumu:1881) öldü.

6 Mart 1961 : İngiltere Kraliçesi 2. Elizabeth, Türkiye'ye resmi bir ziyarette bulundu.

1 Nisan 1961 : Siyasi faaliyete izin verildi.

6 Nisan 1961 : Temsilciler Meclisi'nde, subay ve astsubayların oy kullanmaları kabul edildi.

24 Mayıs 1961 : Ankara ve İstanbul'da yürürlükte bulunan sıkıyönetim uzatıldı.

25 Mayıs 1961 : Yeni seçim kanunu kabul edildi.

27 Mayıs 1961 : Yeni Anayasa (1961 Anayasa'sı olarak adlandırılır), Kurucu Meclis'te 2 red oyuna karşılık 260 oyla kabul edildi.

16 Haziran 1961 : Yazar ve düşünür Peyami Safa (Doğumu: 1899) öldü.

9 Temmuz 1961 : Yeni Anayasa halk oyuna sunuldu. Evet oyu %65, hayır oyları %35'dir. (Katılım oranı %75)

10 Temmuz 1961 : Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak 'Din İşleri Genel Müdürlüğü' kuruldu.

21 Temmuz 1961 : Kurucu Meclis seçimlerin 15 Ekim 1961 tarihinde yapılmasına karar verdi.

11 Ağustos 1961 : Yassıada duruşmaları sona erdi.

24 Ağustos 1961 : 15. CHP Kurultayı Ankara'da toplandı. İnönü: "... Sabah erken kalkan babayiğitlerin Kurultayı basmalarını asla kabul etmiyorum." dedi.

3 Eylül 1961 : Başkan Gürsel'in Başkanlığında toplanan parti başkanları, yapılacak Milletvekili seçimlerinde, 27 Mayıs'ı zedelememek, 'Eminsular' konusunu deşmemek, DP'yi methetmemek konusunda bir antlaşma imzaladılar.

15 Eylül 1961 : Yassıada Yüksek Adalet Divanı kararları açıklandı. 15 Sanık ölüm cezasına çarptırıldı. Diğer sanıklar çeşitli cezalara çarptırıldılar.
Ölüm cezasına çarptırılanlar:
Celal Bayar
Adnan Menderes
Fatin Rüştü Zorlu
Hasan Polatkan
Refik Koraltan
Agah Erozan
İbrahim Kirazoğlu
Ahmet Hamdi Sancar
Nusret Kirişçioğlu
Bahadır Dülger
Emin Kalafat
Baha Akşit
Osman Kıvrakoğlu
Zeki Erataman
Rüştü Erdelhun

-Yüksek Adalet Divanı'nca verilen ölüm cezalarından, Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın ölüm cezaları MBK Tarafından onaylandı. Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, 65 yaşını bitirdiği için cezası müebbet hapse çevrildi, diğer ölüm cezaları ise Milli Birlik Komitesi tarafından müebbet hapse çevrildi.

16 Eylül 1961 : Eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan hakkında verilen ölüm cezaları İmralı Adası'nda infaz edildi.

17 Eylül 1961 : Eski Başbakan Adnan Menderes hakkında verilen ölüm cezası İmralı Adası'nda infaz edildi.

19 Eylül 1961 : Eski Başbakanlardan Prof. Şemsettin Günaltay (Doğumu:1883) öldü.

15 Ekim 1961 : Genel seçimler yapıldı, katılım oranı %81.
Adalet Partisi (AP) : 158 Milletvekili 70 Senatör
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) : 173 " 36 "
Yeni Türkiye Partisi (YTP) : 65 " 28 "
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) : 54 " 16 "

25 Ekim 1961 : İhtilalden 17 ay sonra TBMM, Devlet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel tarafından açıldı.

26 Ekim 1961 : Org. Cemal Gürsel, 607 oyun 434'ünü alarak Cumhurbaşkanlığı'na seçildi. Suat Hayri Ürgüplü, Senato Başkanı, Fuat Sirmen TBMM Başkanı seçildiler.

10 Kasım 1961 : CHP Genel Başkanı İsmet İnönü Hükümeti Kurmakla görevlendirildi. Cumhurbaşkanı Gürsel: "... İçinde bulunduğumuz güç şartları çözümleyecek birine görev verdim." dedi.

20 Kasım 1961 : İnönü, CHP-AP Koalisyon Hükümeti'ni kurdu.

2 Aralık 1961 : 8. İnönü Kabinesi, 4 red, 78 çekimser oya karşın 269 oyla güvenoyu aldı.

23 Aralık 1961 : Başbakan İnönü yaptığı konuşmasında: "... Af, Hükümet programına alınmıştır. Bardağı taşıracak bir damla daha koymayacağım. Bu durumda herkesin bana yardım etmesi lazımdır. Bardaklar doldurulmuştur. Taşıramam. Bir damla daha ilave edemem. Huzuru behemehal getireceğiz. Bütün sınıfların huzur içinde yaşaması lazımdır." dedi.

24 Aralık 1961 : Ünlü şair Tevfik Fikret'in Eyüp'te bulunan mezarı, törenle Aşiyan'a nakledildi.



1962



1 Ocak 1962 : DP döneminde Bayındırlık ve Milli Eğitim Bakanlıkları görevinde bulunan Tevfik İleri (Doğumu: 1911) öldü. Cenaze töreninde olaylar çıktı.

18 Ocak 1962 : 147'lerin Üniversitelere dönmelerine izin verildi.İhtilalden sonra Üniversitelerdeki görevlerinden uzaklaştırılmışlardı.

26 Ocak 1962 : General Sıtkı Ulay, tabi senatörlükten çekildi.

1 Şubat 1962 : Başbakan İnönü konuşma yaptı: "... Açık konuşacağım. Bir yandan yarın, bir ikinci ihtilalin olacağı rüzgarı, bir yandan 27 Mayıs'ın intikamı alınmaya çalışılıyor, havası estiriliyor. Herkes her sabah gazetesini açtığında yeni bir endişe ile karşılaşıyor. Bu yüzden vatandaşın siniri bozuluyor... Hükümet yanınızdadır, Hükümet kuvvetlidir ve sağlamdır. Türkiye'de hiçbir maceraya yer yoktur ve olmayacaktır."

14 Şubat 1962 : Celal Bayar, tedavi için Kayseri Cezaevi'nden Ankara'ya getirildi. 3 gün sonra tekrar Kayseri Cezaevi'ne gönderildi.

18 Şubat 1962 : İnönü'nün radyodan Türk Milleti'ne mesajı: "... Türk Silahlı Kuvvetleri'ne tecavüz mahiyetini kaşıyan her davranışın kesin bir azimle karşısındayız... Hiç kimse, hızla gelişmeye muhtaç olan bir milletin kaderi ile oynamaya mezun değildir."

22 Şubat 1962 : Ankara'da Harp Okulu Komutanı Albay Talat Aydemir ve arkadaşları, Hükümet darbesine teşebbüs ettiler. Olay hemen bastırıldı. Katılan subaylar emekliye sevk edildi.

23 Şubat 1962 : İnönü: "... Milletçe büyük bir badire atlattık... Bugün dünyaya karşı milletiyle, ordusu ile dev kuvvetinde bir Türkiye vardır." dedi.

25 Mart 1962 : EOKA'cılar Kıbrıs'ta iki camiye bomba attılar. Kıbrıs'ta, Türklere karşı şiddet olayları hızla tırmanıyor.

22 Nisan 1962 : Anayasa Mahkemesi'nin kuruluşu ve yargılama usulleri hakkındaki kanun kabul edildi.

10 Mayıs 1962 : Asker kişiler tarafından 22-23 Şubat 1962 olayları dolayısıyla veya daha evvel bu olaylara esas teşkil edebilecek mahiyette işlenen fiil ve hareketler için ceza kovuşturması yapılmaması hakkındaki kanun kabul edildi. Bu kanunla Talat Aydemir ve arkadaşları affedildiler.

22 Mayıs 1962 : CHP ile AP arasındaki 'Af" tartışması sertleşti. İnönü, AP Genel Başkanı Ragıp Gümüşpala'ya, "... Hükümet tebliği muvafakatiniz alınarak yayınlandı. Şimdi bundan haberiniz yokmuş gibi konuşuyorsunuz." dedi.

27 Mayıs 1962 : İstanbul Küçükçekmece'de atom reaktörü hizmete girdi.

30 Mayıs 1962 : İnönü, AP'nin af ile ilgili tutumu üzerine istifa etti. CHP-AP Koalisyonu çekildi.

2 Haziran 1962 : İnönü, yeniden kabineyi kurmakla görevlendirildi. Çok çetin geçen görüşmelerden sonra CHP-YTP-CKMP Koalisyonu kuruldu.

15 Haziran 1962 : CKMP'den ayrılan Osman Bölükbaşı, Millet Partisi'ni kurdu. CKMP'den ayrılan 29 Milletvekili ve senatör'de MP'ye katıldı.

25 Haziran 1962 : 9. İnönü Kabinesi (2. Koalisyon Hükümeti) 134 red, 4 çekimser oya karşın 259 oyla güvenoyu aldı.

24 Temmuz 1962 : Türkiye, Müşterek Pazar'a ortak üye kabul edildi.

26 Ağustos 1962 : ABD Başkan Yardımcısı Lindon B. Johnson (daha sonra Başkan seçildi) Türkiye'yi ziyaret etti.

3 Eylül 1962 : 'Eminsular' Ankara'da miting yaptılar. (bakınız: 03.08.1960)

5 Eylül 1962 : Iğdır ve dolaylarında deprem oldu.

1 Ekim 1962 : Müebbet hapis cezasına çarptırılan DP Eski Bolu Milletvekili Reşat Akşemsettinoğlu, hapisten kaçarak Yunanistan'a sığındı.

2 Ekim 1962 : Ankara'da nümayişler oldu. Başbakan İnönü meydana gelen olaylar üzerine yaptığı konuşmada: "... Esef verici hadiseler olmuştur. Bunların büyük sorumluluğu hükümete aittir... Fakat bunlar hükümetin icraatları değildir. Görevimizi ifa etmeye mecburuz. Emniyeti temin edeceğimize güveniyoruz. Vatandaşlara ilan ediyorum ki, bu türlü tecavüzlerin hiçbir faydası yoktur. Olaylara hakimim, hiçbir şey olmayacaktır." dedi.

11 Ekim 1962 : TBMM'de müşterek beyanname yayınlandı: "... 27 Mayıs Milli bir devrimdir. Büyük Meclis'in mensupları bizler, bir bütün halinde bu meşru temele yönelecek her tecavüzü birlikte karşılamaya azimli ve kararlıyız."

16 Ekim 1962 : İhtilal sonrasında, Anayasa'yı ihlal suçundan Yüksek Adalet Divanı'nca mahkum edilenlerin cezalarının kısmen affı hakkındaki kanun kabul edildi. Kayseri Cezaevi'nde 57 Yassıada mahkumu kaldı.

23 Ekim 1962 : ABD, SSCB'nin Küba'yı bir nükleer üs haline getirmesini engellemek için adayı abluka altına aldı. Türkiye'de ve çeşitli Devletler'de protesto gösterileri düzenlendi. Başbakan İnönü: "Buhranı Türkiye'ye sıçratmak için gayretler var... " dedi.

22 Kasım 1962 : Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios Türkiye'ye resmi bir ziyarette bulundu.

2 Aralık 1962 : Adalet Partisi'nin 1. Büyük Kongresi yapıldı. Ragıp Gümüşpala yeniden Genel Başkanlığa seçildi.

3 Aralık 1962 : Üst rütbeli 11 hava subayı görevinden alındı.

7 Aralık 1962 : CHP'de huzursuzluk iyice su yüzüne çıktı. Kasım Gülek, Nihat Erim ve Avni Doğan partiden ihraç edildiler.

14 Aralık 1962 : 16. CHP Kurultayı toplandı. İsmet İnönü yeniden Genel Başkan seçildi.

19 Aralık 1962 : Milli Güvenlik Kurulu kurulmasına dair kanun kabul edildi.



1963



3 Ocak 1963 : Kıbrıs'ta Türk Belediyelerinin lağvedilmeleri üzerine Hükümet, Cumhurbaşkanı Makarios'a sert bir nota verdi.

1 Şubat 1963 : Ankara üzerinde çarpışan iki uçak şehre düştü, 87 kişi öldü.

12 Mart 1963 : Adalet Bakanlığı, Celal Bayar'ın sağlık durumu ili ilgili olarak bir bildiri yayınladı.

13 Mart 1963 : İnönü: "... Bayar için, Hükümet olarak bir şey düşünmek, yetkimiz dışındadır. Mesele, sıhhi durumu, muayeneye arz edilmiş bir hükümlünün göreceği işlemdir."

19 Mart 1963 : İnönü, yaptığı basın toplantısında, bir soru üzerine: "... Hükümet zemin müsait olduğunda siyasi bir af çıkarmakta kararlıdır." dedi.

22 Mart 1963 : Celal Bayar, Kayseri Cezaevi'nden geçici olarak tahliye edildi.

24 Mart 1963 : 27 Mayıs'a karşı yapılan protesto ve gösterileri protesto etmek için Ankara'da gösteriler düzenlendi.

25 Mart 1963 : Ankara, İstanbul ve çeşitli şehirlerde gösteriler yapıldı. 27 Mayıs'a karşı tutum kınanıyor.

27 Mart 1963 : Ankara'da Adalet Partisi Genel Merkezi tahrip edildi.

28 Mart 1963 : Celal Bayar tekrar tutuklandı.

6 Nisan 1963 : Başbakan İnönü konuştu: "... On beş günlük olayların siyasi hayatımıza ne dersler öğrettiğini gelecekte göreceğiz, partilerin derlenme, toplanmaktaki gayretlerinin ciddiyet derecesine bu devrede şahit olacağız."

11 Nisan 1963 : 27 Mayıs günü kutlanmak üzere, 'Hürriyet ve Anayasa Bayramı' kabul edildi.

21 Nisan 1963 : 'Genç Kemalistler Ordusu' adlı bir örgüte bağlı beş subay tutuklandı.

20 Mayıs 1963 : Talat Aydemir, ikinci defa ihtilal teşebbüsünde bulundu. Talat Aydemir ile birlikte 103 kişi tutuklandı.

21 Mayıs 1963 : Ankara, İzmir ve İstanbul'da sıkıyönetim ilan edildi. Başbakan İnönü Cumhuriyet Senatosu'nda 20 Mayıs gecesi olan olaylar hakkında açıklama yaptı: "... Türk Silahlı Kuvvetleri, Anayasa'yı Milletle beraber her türlü tecavüzden koruyacaktır." dedi.

3 Haziran 1963 : Ankara'da 3 mahkeme kuruldu.

7 Haziran 1963 : İhtilal sanıklarının, Ankara Mamak Askeri Mahkemesi'nde yargılanmalarına başlandı.

11 Haziran 1963 : Kabine'den CKMP'li üç Bakan çekildi.

13 Haziran 1963 : 1459 Harp Okulu öğrencisinin duruşması Ankara'da başladı. (İhtilal teşebbüsü ile ilgili olarak.)

28 Haziran 1963 : Komünist oldukları gerekçesiyle 12 kişi tutuklandı.

2 Temmuz 1963 : Turizm ve Tanıtma Bakanlığı kuruluş kanunu kabul edildi.

15 Temmuz 1963 : Grev ve Lokavt kanunu kabul edildi.

- Sendikalar kanunu kabul edildi.

17 Temmuz 1963 : Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) kuruldu.

5 Eylül 1963 : 20 Mayıs ihtilal teşebbüsüne katılanlar için Mamak Askeri Mahkemesi kararını açıkladı. Talat Aydemir ile birlikte 7 kişi ölüm cezasına, 29 kişi ise müebbet hapse mahkum oldu.

11 Eylül 1963 : 2 Nolu Sıkıyönetim Mahkemesi'nde Harp Okulu Öğrencilerinin yargılanması tamamlandı. 75 öğrenci çeşitli cezalara çarptırıldı, 1384 öğrenci beraat etti.

18 Eylül 1963 : İstanbul'da deprem, Çemberlitaş ve civarında hasar var.

3 Ekim 1963 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Tümgeneral Refet Bele (Doğumu:1881) öldü.

11 Ekim 1963 : Anayasa Mahkemesi, DP İktidarı zamanında çıkartılan 'CHP'ye ait malların hazineye devrine' ait kanunu iptal etti.

17 Ekim 1963 : Sıkıyönetim, Ankara ve İstanbul'da iki ay daha uzatıldı.

31 Ekim 1963 : 2. Talat Aydemir darbe teşebbüsünden dolayı ölüm cezası alanlardan; Talat Aydemir, Fethi Gürcan, Osman Deniz ve Erol Dinçer'in cezaları onaylandı.

17 Kasım 1963 : Mahalli seçimler yapıldı. 42 İlde AP, 23 İlde CHP kazandı.

23 Kasım 1963 : ABD Başkanı John F. Kennedy, bir suikast sonucu öldürüldü.

24 Kasım 1963 : Başbakan İnönü, Kennedy'nin cenaze töreninde bulunmak için Amerika'ya gitti.

27 Kasım 1963 : Başbakan İnönü'nün Amerika'da bulunduğu sırada Yeni Türkiye Partisi, Koalisyondan çekilme kararı aldı.

30 Kasım 1963 : Kıbrıs Anayasası'nda değişiklik yapılması için Cumhurbaşkanı Makorios Türk Hükümeti'ne muhtıra verdi.

2 Aralık 1963 : Başbakan İnönü yurda döndü. İstifasını Cumhurbaşkanı'na sundu. "... Koalisyonun dağıldığı hakkındaki haberi, Amerika'da herkesle beraber duydum..."

- Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon'da açıldı.

14 Aralık 1963 : İnönü Hükümeti kurmakla tekrar görevlendirildi.

21 Aralık 1963 : Kıbrıs'ta Türklere yönelik sistemli saldırılar iyice arttı. Her Hükümet bunalımında saldırılar dahada yoğunlaşmaya başlıyor.

23 Aralık 1963 : Kıbrıs'ta 3 Türk EOKA'cılar tarafından şehit edildi.

24 Aralık 1963 : Türk Jetleri Kıbrıs üzerinde uçtular. Rumlara karşı ilk uyarı yapıldı.

- Başbakan İnönü, TBMM'inde konuştu: "Bugün Türk uçakları Kıbrıs'taki mücadele meydanlarına gitmişler, görünmüşler ve ilk ihtarı yapmışlardır.
Biz her meselede, iç hayatımızda olduğu gibi dış münasebetlerde de kanun nizamına bağlı olan bir devlet ve milletiz. Kanun nizamı haricinde bir muamele ve tecavüz yapmak isteyenlere karşı kuvvetlerimiz, irademiz sarsılmaz bir surette tesir gösterecektir."

24 Aralık 1963 : Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) kanunu kabul edildi.

25 Aralık 1963 : İnönü, Bağımsızlar ile birlikte 10. Kabinesi'ni kurdu.

27 Aralık 1963 : Yurdun çeşitli yerlerinde Kıbrıs için mitingler yapıldı.

28 Aralık 1963 : Kıbrıs'tan aralarında 2 kadın ve 3 çocuğunda bulunduğu 23 yaralı uçakla Ankara'ya getirildi.

29 Aralık 1963 : İnönü, Kıbrıs'tan getirilen yaralıları hastanede ziyaret etti.

30 Aralık 1963 : Kıbrıs buhranı bütün şiddetiyle sürüyor. Gazetecilerin İnönü'ye yönelttikleri; "Çizmenizi ne zaman giyeceksiniz?" sorusuna karşılık İnönü: " Çizmem yok, aklım var!.." dedi.

1964



4 Ocak 1964 : İnönü'nün 10. ve son kabinesi 175'e karşı 225 oyla güvenoyu aldı. Kabinede 3 Bağımsız Milletvekili bulunuyordu. Ferit Melen, Maliye Bakanlığı; Bülent Ecevit ise Çalışma Bakanlığı görevlerine getirildi.

9 Ocak 1964 : Ünlü yazar Halide Edip Adıvar (Doğumu:1884) öldü.

15 Ocak 1964 : Kıbrıs Konferansı Londra'da başladı.

23 Ocak 1964 : Kıbrıs'ta Bayraktar Camii tekrar bombalandı. EOKA saldırıları bütün hızıyla devam ediyor.

31 Ocak 1964 : Londra'da toplanan Kıbrıs Konferansı başarısızlıkla dağıldı.

6 Şubat 1964 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Albay Şefik Aker (Doğumu:1877) öldü.

12 Şubat 1964 : Kıbrıs'ta Türklere yönelik kanlı saldırılar oldu.

15 Şubat 1964 : Kıbrıs Konferansı'nın başarısız olması üzerine, İngiltere, Birleşmiş Milletlere başvurdu.

21 Şubat 1964 : Başbakan İsmet İnönü'ye, Mesut Suna adlı bir kişi tarafından suikast teşebbüsünde bulunuldu.

4 Mart 1964 : Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 'beşli planı' kabul etti. Kıbrıs'a üç ay için milletlerarası barış kuvveti gönderilmesine karar verildi.

12 Mart 1964 : Kıbrıs'a müdahale için garantör devletlere 48 saat süre verdik. İnönü: "... Ültimatom verdim. Bir reaksiyon göstermezse çıkartma yapacağım... Sabrediyoruz."

16 Mart 1964 : TBMM, Kıbrıs'a gerektiğinde müdahalede bulunmak için İnönü Hükümetine yetki verdi. Oylamaya katılan 495 üyeden, 4'ü çekimser, 6'sı red, 485'i olumlu oy kullandı.

7 Nisan 1964 : Başbakan İnönü, Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios'a mektup gönderdi. Türklere yönelik saldırılar devam ediyor.

27 Nisan 1964 : Ankara'da 2. Çubuk Barajı hizmete açıldı.

5 Mayıs 1964 : TBMM'de, Kıbrıs politikası üzerine yapılan genel görüşmede İnönü: "... Kıbrıs'taki Türkleri hür yaşatmak şeref görevimizdir... Aksi bir hal çaresine bizi razı etmeye kimsenin gücü yetmeyecektir." dedi.

7 Mayıs 1964 : Türk Karasuları 6 deniz miline çıkartıldı.

3 Haziran 1964 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Kazım Orbay (Doğumu:1887) öldü.

5 Haziran 1964 : Türk Hükümeti'nin Kıbrıs'a müdahale kararı üzerine ABD Başkanı Lindon B. Johnson'ın muhtemel Sovyet müdahalesine ve Amerikan yardımından alınan silahların kullanılmasının kabul edilemeyeceğine dair mektubu: (Bu mektup 13.01.1966 tarihli Senato kararıyla kamuoyuna açıklanmıştır.)
"Sayın Bay Başkan,
Türkiye Hükümetinin, Kıbrıs'ın bir kısmını askeri kuvvetle işgal etmek üzere müdahalede bulunmağa karar vermeyi tasarladığı hakkında aldığım haber beni ciddi surette endişeye sevk etmektedir. En dostane ve açık şekilde belirtmek isterim ki, geniş çapta neticeler doğurabilecek böyle bir hareketin Türkiye tarafından takip edilmesini, Hükümetinizin bizimle evvelden tam bir istişarede bulunmak hususundaki taahhüdü ile kabili telif addetmiyorum...
Yıllar boyunca Türkiye'yi en sağlam şekilde desteklediğini ispat etmiş olan Amerika gibi bir müttefikine, bu şekilde sonuçları olan tek taraflı bir kararla karşı karşıya bırakılmasının Hükümetiniz bakımından doğru olduğuna hakikaten inanıp inanmadığınızı sizden sorarım. Binaenaleyh, böyle bir harekete girişmeden önce ABD ile tam bir istişarede bulunmak sorumluluğunu kabul etmenizi özellikle rica etmek zorundayım.
1960 tarihli Garanti Antlaşması uyarınca böyle bir müdahalenin caiz olduğu kanaatinde bulunduğunuz intibaındayım. Bununla beraber, Türkiye'nin tasarladığı müdahalenin, Garanti Antlaşması tarafından açıklıkla önlenen bir çözüm sureti olan bölüşmeyi gerçekleştirme gayesine matuf olacağı yolundaki anlayışımıza dikkatinizi çekmek zorundayım. Ayrıca, söz konusu Antlaşma teminatçı Devletler arasında istişareyi gerektirmektedir. Birleşik Amerika, bu durumda bütün istişare imkanlarının hiç bir şekilde tüketilmediği ve dolayısıyla, tek taraflı harekete geçme hakkında da henüz kabili istimal olmadığı kanaatindedir.
Diğer yönden, Bay Başkan, NATO vecibelerine de dikkatinizi çekmek zorundayım. Kıbrıs'a vaki olacak Türk müdahalesinin, Türk-Yunan kuvvetleri arasında silahlı bir çatışmaya sürükleneceği hususunda zihninizde en ufak bir tereddüt olmamalıdır. Dışişleri Bakanı Rusk, La Haye'de yapılan son NATO Bakanlar Konseyi toplantısında Türkiye ile Yunanistan arasında bir savaşın kelimenin tam anlamıyla düşünülemez olarak telakki edilmesi gerektiğini beyan etmişti. NATO'ya katılmak, esas icabı olarak, NATO memleketlerinin birbirleriyle savaş yapmayacaklarını kabul etmek demektir. Almanya ve Fransa, NATO'da müttefik olmakla yüz yıllık kin ve düşmanlıklarını gömmüşlerdir. Aynı şeyin Yunanistan ile Türkiye'den de beklenmesi gerekir. Ayrıca, Türkiye tarafından Kıbrıs'a yapılacak askeri bir müdahale Sovyetler Birliği’nin konuya doğrudan doğruya karışmasına yol açabilir. NATO müttefiklerimizin tam rıza ve muvafakatleri olmadan Türkiye'nin girişeceği bir hareket sonucunda ortaya çıkacak bir Sovyet müdahalesine karşı Türkiye'yi korumak mükellefiyetleri olup olmadığını müzakere etmek fırsatını bulmamış olduklarını takdir buyuracağınız kanaatindeyim.
Diğer yönden, Bay Başkan, bir Birleşmiş Milletler üyesi olan Türkiye'nin vecibeleri dolayısıyla da endişe duymaktayım. BM, Ada'da barışı korumak için kuvvet temin etmiştir. Bu kuvvetlerin görevi zor olmuştur. Fakat, geçen son birkaç hafta içinde, Ada'daki şiddet hareketlerinin azaltılmasında tedrici bir şekilde muvaffak olmuşlardır. BM arabulucusu henüz işini bitirmemiştir. Hiç şüphem yok ki, BM üyelerinin çoğunluğu, BM gayretlerini baltalayacak olan ve bu zor meseleye BM tarafından makul ve barışçıl bir hal tarzı bulunmasına yardım edebilecek her hangi bir ümidi yıkacak olan Türkiye'nin tek yönlü hareketinde en sert bir şekilde tepki gösterecektir.
Aynı zamanda, Bay Başkan, askeri yardım alanında Türkiye ve ABD arasında mevcut iki taraflı anlaşmaya dikkatinizi çekmek isterim. Türkiye ile aramızda mevcut 1947 tarihli antlaşmanın 4. Maddesi mucibince, askeri yardımın, veriliş maksatlarından başka amaçlarla kullanılmaması için Hükümetinizin, ABD'nin muvafakatini alması gerekmektedir. Hükümetinizin bu şartı tamamen anlamış bulunduğunu muhtelif vesilelerle Birleşik Devletlere bildirmiştir. Mevcut şartlar altında Türkiye'nin Kıbrıs'a yapacağı bir müdahalede Amerika tarafından temin edilmiş olan askeri malzemenin kullanılmasına ABD'nin muvafakat edemeyeceğine size bütün samimiyetimle ifade etmek isterim.
...
Sözlerimi pek fazla sert bulabilir ve bizim, Kıbrıs meselesinde Türkiye'nin ilgisine karşı bigane (yabancı) olduğumuzu düşünebilirsiniz, durumun böyle olmadığını, size temin etmek isterim...Türkiye ile olan ilişkilerimize çok büyük bir değer veriyoruz... Siz ve biz, komünist dünyasının ihtiraslarına karşı koymak üzere birlikte dövüştük. Bu dayanışma bizim için büyük bir mana taşımaktadır... Kıbrıs’la ilgili olarak, Türk cemaatini tehlikeye maruz bırakacak herhangi bir çözüm yolunu desteklemeyi düşünmüyoruz. Nihai bir çözüm yolu bulamadık, zira bunun dünyadaki en girift meselelerden biri olduğu aşikardır...
Nihayet Bay Başkan, en ciddi meseleyi; savaş mı?, barış mı? konusunu vazetmiş bulunuyoruz. Bu konular Türkiye ve Birleşik Amerika arasındaki iki taraflı ilişkilerin çok ötesine giden meselelerdir. Bunlar, sadece Türkiye ve Yunanistan arasında bir savaşı muhakkak olarak doğurmakla kalmayacak, fakat Kıbrıs'a tek taraflı bir müdahalenin doğuracağı, önceden kestirilemeyen sonuçlar nedeniyle, daha geniş çapta çatışmalara yol açabilecektir.
... En dostane şekilde size şunu bildirmek isterim ki, bizimle yeniden ve en geniş ölçüde istişare etmeksizin böyle bir harekete tevessül etmeyeceğinize dair bana teminat vermediğiniz takdirde konunun gizli tutulması hususunda ki talebinizi kabul edemeyecek ve NATO Konseyi ile BM Güvenlik Konseyi'nin acele olarak toplantıya çağrılmasını istemek mecburiyetinde kalacağım.
....
Hürmetlerimle"

5 Haziran 1964 : Adalet Partisi Genel Başkanı Ragıp Gümüşpala (Doğumu:1897) öldü.

7 Haziran 1964 : Senato kısmi seçimleri yapıldı. AP:31, CHP:19, Bağımsızlar:1 senatörlük kazandılar.

9 Haziran 1964 : Başbakan İnönü, Başkan Johnson'ın mektubunu cevaplandırdı. (Bu mektup, 13.01.1966 tarihli Senato kararıyla kamuoyuna açıklanmıştır.)
"Sayın Bay Başkan,
Kıbrıs'ta Garanti Antlaşması gereğince ferdi hareket hakkını kullanma kararını arzunuz veçhile talik ettik (erteledik). Mesajınıza hakim olduğunu buyurduğunuz açık kalplilik ve dostluk hislerine dayanarak, ben de size cevabımda durumu ve düşündüklerimizi tam bir samimiyetle açıklamaya çalışacağım.
Bay Başkan,
Mesajınız gerek yazılış tarzı, gerek içindekiler bakımından Amerika ile ittifak münasebetlerinde daima ciddi bir dikkat göstermiş olan Türkiye gibi bir müttefikinize karşı hayal kırıcı olmuş, ittifak münasebetlerine değinen muhtelif konularda önemli görüş ayrılıkları belirtilmiştir. Gerek bu ayrılıkların, gerek mesajın genel havasının sadece çok sıkışık bir zamanda acele toplanmış muta’lara dayanarak yapılmış iyi niyetli bir teşebbüsün telaşından doğmuş hususlardan ibaret olmasını yürekten dilerim.
İlk önce Garanti Antlaşması icabı olarak Kıbrıs'a askeri müdahale zarureti görüldüğü, zamanın ABD Hükümeti ile istişare etmekte kusur ettiğimiz önemle belirtilmektedir. 1963 sonundan beri Kıbrıs'ta askeri müdahale ihtiyacı, bu sefer ile beraber dördüncü oluyor.

Başından beri Amerika ile bu konuda istişare ettik. 25 Aralık 1963'de ilk buhran patladığı vakit, Garantör Devletlerle temas ettiğimizde, derhal Amerika'yı haberdar ettik ve Amerika bize bu konuda kendisinin bir taraf teşkil etmediği cevabını verdi. Ondan sonra müdahale müzakeresini İngiltere ve Yunanistan ile yaptık ve bildiğiniz gibi, 26 Aralık 1963'te İngiliz Komutası altında üçlü bir askeri idare kuruldu. Londra Konferansı'nın ve İngiliz-Amerikan müşterek tekliflerinin Makarios'un tutumu yüzünden akamete uğraması ve Ada'da Türklere tecavüzlerin devamı dolayısıyla Şubat ayında çok buhranlı günler geçirdik ve durumun vahametinden Amerika'yı haberdar ettik.
İngiliz-Amerikan tekliflerinin reddi ile hasıl olan boşluk dolayısıyla Ada'da nizamı tesis için müdahalenin zaruretini anlattık ve her an müdahale mecburiyetinde kalacağımızı size bildirdik. Hatta sizden muayyen konular için teminatlar istedik. Bunlara olumlu cevap verdiniz. Buna rağmen bizden müdahale etmememizi istediniz ve Makarios'a BM'de lüzumlu dersin verileceğini ve Türk hak ve menfaatlerinin tamamıyla korunmasını sağlayan bir plan hazırlandığını ifade ettiniz.
Bu isteğinize uyduk, fakat BM'de arzu edilen sonuç alınamadı. Üstelik, Güvenlik Konseyi'nin kurulmasına karar verdiği, BM Kuvveti'nin kurulması bir sorun halini aldı. İşte 3. defa müdahale ihtiyacı, 4 Mart Güvenlik Konseyi kararından sonra, BM Kuvvetleri'nin teşekkül edip etmeyeceği hakikaten tereddüt uyandırdığı günlerde, Kıbrıs'taki tedhişçilerin cesareti artınca, tecavüzlerine karşı Türk cemaatini korumak için yeniden ortaya çıktı.
Fakat BM Kuvveti'nin en kısa zamanda teşkil edileceğini bize temin ederek, Güvenlik Konseyi kararından sonra müdahale yapmamamızda ısrar ettiniz. Teşebbüsümüzü tekrar tehir ederek, BM Kuvvetleri'nin görev almasını bekledik.
Sayın Başkan,
...
Son defa Kıbrıs hükümeti açıktan silahlanmaya başladı. BM'i kendi zulmünü ve anayasa dışı idaresini takviye edecek yardımcı bir vasıta gibi farz etti. BM anayasa nizamını iade ve tecavüzleri durdurmak için salahiyetlerinin ve müdahale niyetlerinin eksik olduğu aşikar bir gerçek halini almıştır. Yunan Hükümeti'nin Kıbrıs idaresini nasıl teşvik ettiğini biliyorsunuz.
Bu ahval içinde Kıbrıs'ta mezalimi durdurmak için bir müdahaleye mecbur olacağımızı Amerika'da sizin huzurunuzda konuşurken söyledik.
La Haye'de Dışişleri Bakanınıza böyle bir ihtimal için Amerika'nın bizi destekleyip desteklemeyeceğini sorduk. Bir cevap vermediniz... Her defasında sizi haberdar ettik ve sizin iyice bildiğinizi tahmin ediyordum...
Görüyorsunuz ki, tek taraflı bir kararla karşı karşıya bırakmak istidadı bizde yoktur. Bizim şikayetimiz, aylardan beri had bir surette ıstırabı içinde yaşadığımız bir meseleyi size anlatamamış olmamız ve Yunanistan'la iki müttefik arasında husule gelen haklı ve haksız durumda samimi ve ciddi bir vaziyet almamış olmamanızdandır.
Sayın Başkan,
...
Görüyorsunuz ki Türkiye, diğer teminatçı iki devletle devamlı istişare ve gerektiğinde müşterek hareket etmek imkanlarını ciddiyetle aramıştır. Bu durumda, Türkiye'nin tek başına harekete geçmeden evvel diğer teminatçı iki devlet ile istişare etmek vecibesini yerine getirmediği iddia edilebilir mi? Türkiye'ye samimiyetle ve sadakatle yerine getirdiği istişare vecibesini hatırlatmaya lüzum hisseden ABD Hükümeti'nin, imzaladığı antlaşmaları reddeden Yunanistan'a, milletlerarası hukukun temeli olan 'pacta sunt servanda' (bekanın temeli) kuralına uyması gerektiğini hatırlatması icabetmez mi?...
Sayın Başkan,
...
Mesajınızın, Türkiye'nin Kıbrıs'a müdahalesinin Ada'yı taksim gayesi ile vuku bulacağı kanaatinde olduğunuza dair ifadelerini büyük bir hayret ve derin bir üzüntü ile karşıladım...
Sizi en kesin ve açık bir surette temin etmek isterim ki, eğer Türkiye bir gün Kıbrıs'a askeri müdahale zorunluluğunda bırakılırsa bu, tamamıyla milletlerarası antlaşmaların hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
...
Bay Başkan,
Mesajınızda NATO taahhütlerine temas ederek, NATO müttefiklerinin birbirlerine karşı savaş açmamalarının NATO'nun ruhunu teşkil ettiğini, Kıbrıs'a bir Türk müdahalesinin Türk-Yunan savaşına yol açabileceğini ifade ediyorsunuz.
Sözlerinizin birinci bölümü ile tam beraberlik halindeyim. Fakat, NATO müttefiklerinin birbirleriyle imzaladıkları milletlerarası antlaşmalara yekdiğerinin ahdi (antlaşmaya ait) haklarına, karşılıklı vecibelerine riayet mükellefiyetleri de, ittifakın aynı derecede hayati önemde bir icabıdır. Yekdiğerine karşı ahdi vecibelerini, taahhütlerini istediği zaman reddeden devletler arasında bir ittifak tasavvur edilebilir mi?
... Türk-Yunan savaşı ancak, Yunanistan'ın Türkiye'ye tecavüz etmesi halinde olabilir. Müdahale halinde bizim düşüncemiz, teminatçı devletler sıfatıyla Yunanistan ve İngiltere'yi Kıbrıs'ta anayasa düzenini ihya amacıyla fiili işbirliğine davet etmektir. Davetimize ve ahdi taahhütlerimize rağmen Yunanistan, Türkiye'ye tecavüz ederse, meydana gelecek sonuçların sorumluluğu Türkiye'ye atfedilebilir mi? Ümit etmek isterim ki, bu hususlara Yunanistan Hükümetinin dikkatini önemle çekmiş bulunuyorsunuz.
Mesajınızın, Kıbrıs'ta girişilecek bir hareket sonucunda Sovyetlerin müdahalesine maruz kaldığı taktirde, NATO müttefiklerinin Türkiye'yi savunma yükümlülükleri konusunda tereddüt izhar eden kısmı, NATO ittifakının mahiyeti ve temel prensipleri bakımından aramızda büyük görüş farkı olduğunu intibaını vermektedir. İtiraf edeyim ki, bu bizim için büyük bir teessür ve ciddi bir endişe kaynağı olmuştur. NATO müttefiklerinin herhangi birine yapılacak tecavüz, tecavüz eden tarafından tabiatıyla daima haklı gösterilmeye çalışılacaktır. NATO'nun bünyesi, mütecavizin iddialarına kapılacak kadar zayıfsa, tedaviye muhtaç demektir.
Bizim anlayışımıza göre, Atlantik Antlaşması, üye devletlere, taarruza uğrayan üyeye derhal yardım etmek vecibesini yüklemektedir. Her üyenin takdirine bırakılmış olan husus, bu yardımın sadece mahiyet ve ölçüsüdür. Şayet diğer üyeler, Sovyet müdahalesine maruz kalan NATO üyesinin haklı olup olmadığı, müdahaleyi kendi davranışı ile tahrik edip etmediği gibi hususları tartışmaya kalkışırlar ve tartışma sonucuna göre yardım mükellefiyetleri olup olmadığının tespiti cihetine giderlerse, NATO ittifakının temel direkleri sarsılmış ve anlamı kalmamış olur.
... BM'in Ada'daki faaliyeti zulüm idaresini durduramamıştır. Son birkaç hafta içinde nispi bir sükun görülmesi ancak Rumların yeni hazırlıklarının başlangıcıdır. Kuşatılmış köyler devam ediyor. BM'in Kuvvetleri, Türkleri teskin ederken, Rumların mahsüllerini kaldırmalarını sağlıyorlar. Türklerin mahsullerini kaldırabilmeleri için Rumların sakin durmalarını temin etmiyor ve Rum tecavüzlerine seyirci kalıyorlar. Hayati ehemmiyeti haiz olan bu teferruat yüksek ıttılaınıza (mevkiinize) gelmeyebilir, ama biz, her gün bu faciaların hikayesi içinde yaşıyoruz.
Sayın Başkan,
Takip buyurduğunuz politikanın Yunanistan'da infial yaratmış olmasını bana karşı delil olarak gösteriyorsunuz. Yunanistan, Kıbrıs meselesinde antlaşmaları tamamıyla yok edinceye kadar her surette tesir etmeye çalışacak bir mizaçta ve yoldadır. Biz, müttefiklerimize haklı davalarımız için ıstıraplarımızı ve soydaşlarımızın içinde yaşadıkları trajedinin temini pek güç olan acılarını anlatamıyoruz. İnfial nümayişlerinden istifade aramamıza da mizacımız elverişli olmuyor. Sizi temin ederim ıstırabımız derindir, haklı durumumuzu anlatamıyoruz ve sizin, meseleye layık olduğu önemi verip bu meselenin bünyesinde sakladığı tehlikeleri önlemek için bütün gayretinizi ve otoritenizi kullanmanız lazım geldiğini kabul ettiremiyoruz. Fransa ile Almanya arasındaki düşmanlığın bırakılması bir örnektir. Fakat biz, bu imtihanı bütün Anadolu'yu yangın yerine çeviren mezalimden sonra Yunanlılar ile dostluk kurmak suretiyle 40 yıl evvel geniş ölçüde geçirmiş bir milletiz.
Sayın Başkan
... Kıbrıs konusu üzerine sizinle görüşmek üzere Amerika'ya gitmekten bahtiyar olacağım...
Saygılarımla"

19 Haziran 1964 : Başkan Johnson'ın davetiyle Amerika'ya hareket etmeden önce Hükümetin Kıbrıs politikası ile ilgili olarak güvenoyu isteyen İnönü, 194 aleyhte ve 2 çekimser oya karşın 200 lehte oy aldı.

- Ankara ve İstanbul'da sıkıyönetim 1 ay daha uzatıldı.

21 Haziran 1964 : Başbakan İnönü, ABD Başkanı Johnson'ın özel uçağı ile Amerika'ya hareket etti.

23 Haziran 1964 : Talat Aydemir ve Fethi Gürcan haklarındaki ölüm cezalarının yerine getirilmesine, Osman Deniz ve Erol Dinçer haklarındaki ölüm cezalarının ise yerine getirilmemesine dair kanun kabul edildi.

24 Haziran 1964 : İnönü, Washington'dan ayrılırken açıklama yaptı: "Meselenin güçlüklerini saklamak istemiyoruz. Fakat Amerikalılar ile birlikte dün vardığımız netice, bu güçlüklerin hallini kolaylaştıracaktır.... Savaş tehlikesi devam ediyor!.. Enosisi kabul ederiz, şu şartla ki Ada'nın bir kısmı Türkiye'ye bir kısmı Yunanistan'a verilsin."

27 Haziran 1964 : Fethi Gürcan idam edildi.

1 Temmuz 1964 : İnönü, Amerika dönüşü Fransa'ya da uğrayarak General de Gaulle ile görüştü. Türkiye'nin Kıbrıs politikasını anlattı.

2 Temmuz 1964 : İnönü yurda döndü. Basın mensuplarına: "İyi bir netice ile yurda geldim..." dedi.

5 Temmuz 1964 : 20 Mayıs darbe girişiminin başı Albay Talat Aydemir idam edildi.

16 Temmuz 1964 : Kıbrıs'ta Rumlar, Girne (St. Hilarion) Kalesini zorlamaya başladılar. Kıbrıs yeniden kana bulandı. Türklere yönelik şiddetli saldırılar yapılıyor.

- Hamidiye kahramanı, Cumhuriyet'in ilk Başbakanlarından Rauf Orbay (Doğumu:1881) öldü.

7 Ağustos 1964 : Türk Hava Kuvvetlerine bağlı jetler, Kıbrıs üzerinde ihtar uçuşu yaptı.

8 Ağustos 1964 : Kıbrıs'ta Rumlar saldırılarını ve katliamlarını artırınca, jetlerimiz Kıbrıs üzerinde uçmaya ve askeri hedefleri bombalamaya başladı. Bir uçağımız düştü, pilot Yüzbaşı Cengiz Topel şehit oldu.

10 Ağustos 1964 : Sovyetler Birliği Başkanı Nikita Kruşçef, Başbakan İnönü'ye mesaj göndererek itidal tavsiye etti.

27 Ağustos 1964 : Amerika'nın Kıbrıs konusunda Türkiye'yi sürekli fedakarlığa zorlaması nedeniyle, Ankara'da ilk kez Amerika aleyhtarı gösteri yapıldı.

28 Ağustos 1964 : Ankara'da Amerika aleyhtarı ikinci miting yapıldı.

29 Ağustos 1964 : Ankara, İstanbul ve İzmir'de Kıbrıs için mitingler yapıldı.

30 Ağustos 1964 : Hükümet, mitingler dolayısıyla İzmir Fuarını süresiz kapattı.

7 Eylül 1964 : Kıbrıs Erenköy'e helikopter ile yiyecek gönderildi.

30 Eylül 1964 : SSCB ile Kıbrıs Cumhuriyeti arasında askeri yardım antlaşması imzalandı.

5 Ekim 1964 : Hükümet, Kıbrıs'ta Rumların yarattığı tehlikeli durum dolayısıyla Birleşmiş Milletler'e başvurdu.

25 Ekim 1964 : Tatvan-Muş demiryolu hizmete açıldı.

30 Ekim 1964 : Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkin, Sovyetlerin gönderdiği uçakla Moskova'ya gitti.

8 Kasım 1964 : Celal Bayar 6 ay süre ile serbest bırakıldı.

16 Kasım 1964 : Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay, bazı politikacıların konuşmaları üzerine parti liderlerine ikaz mektubu göndererek;
1-Memleketin iki hasım kampa itilmek istenildiğini,
2-Orduyu, halkın karşısında gibi gösterilmeye çalışıldığını,
3-Komutan ve subayların bu durumdan hoşnutsuz bulunduklarını, belirterek, bunların kesin olarak önlenmesini istedi.

22 Kasım 1964 : Cumhurbaşkanı Gürsel başkanlığında toplanan liderler, rejimin korunması konusunda anlaştılar.

25 Kasım 1964 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Korgeneral Naci Tınaz (Doğumu:1882) öldü.

29 Kasım 1964 : AP 2. Büyük Kongresinde Süleyman Demirel 1072 (Bilgiç: 552, Arıburnu: 39) oy alarak genel başkan seçildi.

3 Aralık 1964 : Genel kurmay Başkanı Cevdet Sunay'ın bazı basın sahipleri ve politikacıları suçlayan demeci 'Kim' dergisinde yayınlandı.

9 Aralık 1964 : Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in, parti liderleriyle yaptığı toplantı ile ilgili bir bildiri yayınlandı: "... Tarihin hiç bir devrinde, hiç bir ülkede, siyasi partiler, kendilerine vücut veren anayasa rejiminin meşrutiyetinin istismar edilmesine müsaade etmedikleri gibi ve bundan daha vahim olarak, devletin beka ve güven müesseselerinin başında olan ordusuna dil uzatılmasını veya uzatılmış olduğu iddiasını müsamaha veya sükut ile karşılamamışlardır..."

20 Aralık 1964 : Türkiye-Bulgaristan futbol maçı esnasında, Ali Sami Yen stadının parmaklıkları çöktü, 70 kişi yaralandı.

1965



4 Ocak 1965 : Sovyetler Birliği Yüksek Şürası Heyeti Başkanı Podgorny başkanlığında bir heyet Türkiye'ye geldi.

10 Ocak 1965 : 150 kişilik bir grup, İstanbul'da Türkiye İşçi Partisi (TİP) idarecilerinin toplantılarını bastı.

22 Ocak 1965 : Birleşik oy pusulası ile ilgili seçim kanunu kabul edildi.

13 Şubat 1965 : 1965 yılı bütçesi 197'ye karşı 225 oy ile reddedildi. İsmet İnönü istifa etti.

16 Şubat 1965 : Kabineyi kurmakla Suat Hayri Ürgüplü görevlendirildi.

4 Mart 1965 : Ürgüplü Kabinesi 200 red, 1 çekimser oya karşın 231 oy ile güvenoyu aldı. Süleyman Demirel, Başbakan Yardımcısı olarak Kabineye girdi.

12 Mart 1965 : Kozlu'da devam eden grevde, kanlı olaylar yaşandı.

19 Mart 1965 : Merzifon'da 'Yeni Çeltek İşletmesi'nde meydana gelen grizu patlamasında 69 işçi öldü.

31 Mart 1965 : BM tarafından Kıbrıs'a arabulucu olarak gönderilen Plaza, Türk görüşü ve antlaşmalar aleyhindeki raporunu açıkladı.

8 Nisan 1965 : Anayasa'yı ihlal suçundan Yüksek Adalet Divanı'nca mahkum edilenlerin cezalarının kısmen affı hakkındaki kanun kabul edildi. Bu kanunla Yassıada mahkumlarından bazıları affedildiler.

23 Nisan 1965 : İngiltere Başbakanı MacMillan Türkiye'ye geldi.

15 Mayıs 1965 : Ereğli Demir Çelik Fabrikaları faaliyete başladı.

17 Mayıs 1965 : SSCB Dışişleri Bakanı Gromiko Türkiye'ye geldi.

1 Haziran 1965 : Atina'da Yunanistan ile ikili görüşmeler başladı.

22 Haziran 1965 : Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri hakkındaki kanun kabul edildi.

6 Temmuz 1965 : Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) kanunu kabul edildi.

13 Temmuz 1965 : Siyasi Partiler kanunu kabul edildi.

14 Temmuz 1965 : Türk Silahlı Kuvvetleri'nde piramidi korumak için, 40 general ve Amiral emekliye sevk edildi.

9 Ağustos 1965 : Başbakan Ürgüplü Sovyetler Birliğine gitti.

17 Ağustos 1965 : Ürgüplü, Sovyetler'den döndü. "Planımıza dahil olan bir çok tesislerimizi Rusya'dan sağlayacağız..." dedi.

10 Ekim 1965 : Milletvekili seçimleri yapıldı.

AP 240 Milletvekili 79 Senatör

CHP 134 " 48 "

CKMP 11 " 4 "

YTP 19 " 8 "

MP 31 " 2 "

TİP 14 " -

SDP - 1 "

Bağımsız 1 " 40 "

23 Ekim 1965 : Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

24 Ekim 1965 : Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz: 31.351.421

11 Kasım 1965 : 1. Demirel Kabinesi, 172 red, 10 çekimser oya karşın 252 oyla güvenoyu aldı.

Başbakan Süleyman Demirel

Devlet Bakanı Cihat Bilgehan

Devlet Bakanı Ali Fuat Alişan

Devlet Bakanı Rıfat Sezgin

Devlet Bakanı Kamil Ocak

Adalet Bakanı Hasan Dinçer

Milli Savunma Bakanı Ahmet Topaloğlu

İçişleri Bakanı Faruk Sükan

Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil

Maliye Bakanı İhsan Gürsan

Milli Eğitim Bakanı Orhan Dengiz

Bayındırlık Bakanı Ethem Erdinç

Ticaret Bakanı Macit Zeren

Sağlık Bakanı Edip Somunoğlu

Gümrük Bakanı İbrahim Tekin

Tarım Bakanı Bahri Dağdaş

Ulaştırma Bakanı Seyfi Öztürk

Çalışma Bakanı Ali Naili Erdem

Sanayi Bakanı Mehmet Turgut

Enerji Bakanı İbrahim Deriner

Turizm Bakanı Nihat Kürşat

İmar Bakanı Haldun Menteşoğlu

Köy İşleri Bakanı Sabit Osman Avcı

16 Aralık 1965 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Sinan Tekelioğlu öldü.

17 Aralık 1965 : Birleşmiş Milletler Siyasi Komisyonu'nda, Makarios'un Kıbrıs hakkındaki tezi, 51 çekimser, 6 red oya karşın 47 lehte oy ile kabul edildi. Türkiye lehinde oy verenler: ABD, Arnavutluk, Pakistan, İran ve Libya. SSCB çekimser oy kullandı. BM'deki delegelerimiz aleyhimizdeki karar üzerine salonu terk ettiler.
Karar:
1-BM Teşkilatı'nın eşit haklara sahip üyesi sıfatıyla Kıbrıs Cumhuriyeti, BM Yasasına göre, hükümran ve bağımsız bir ülkedir ve bu ülkeye yabancı müdahalesi kabul edilemez.
2-Bütün devletler, BM Yasası ve özellikle bu yasanın 2. maddesinin 1. ve 4. paragraflarına uyarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin hükümranlık, birlik, bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne saygı göstermeye ve bu ülkeye herhangi bir müdahalede bulunmaktan imtina göstermeye davet edilir.
3-Güvenlik Konseyi'nin 4 Mart 1964 tarihinde alınan karar gereğince bu ülkede arabuluculuk görevinin devam ettirilmesi tavsiye edilir.

18 Aralık 1965 : Türkiye, BM'in Kıbrıs'a müdahalede bulunulmayacağına dair kararını kabul etmiyeceğini, Londra ve Zürih Antlaşmalarının uygulanacağını kesin olarak ilan etti.

19 Aralık 1965 : Muhalefet Lideri İnönü, Kıbrıs hakkındaki BM kararını: "... Bu büyük bir siyasi basiretsizliktir..." diye niteledi.

20 Aralık 1965 : BM'in Kıbrıs konusundaki kararı üzerine, yurdun çeşitli yerlerinde protesto gösterileri yapıldı. Vatandaşlar Ankara'da Genel Kurmay'ın önünde; "Ordu Kıbrıs'a..." diye bağırdı.

29 Aralık 1965 : TBMM'de Kıbrıs hakkında açılan genel görüşme sona erdi.

1970-1979 TÜRKİYEM

1970



6 Ocak 1970 : Başbakan Demirel, devam eden anarşik olaylar karşısında halkı sağduyuya ve göreve çağırdı.

7 Ocak 1970 : Grip salgını tüm yurtta etkili durumda. 33 İlde okullar tatil edildi.

14 Ocak 1970 : Kurtuluş Savaşı Komutanlarından Orgeneral Asım Gündüz (doğ:1880) öldü.

26 Ocak 1970 : Konya bağımsız milletvekili Prof. Necmettin Erbakan tarafından 'sağ cephe boşluğunu doldurmak' amacıyla Milli Nizam Partisi (MNP) kuruldu.

11 Şubat 1970 : Kore Savaşına katılan Türk Tugayının Komutanı General Tahsin Yazıcı (Doğumu:1893) öldü.

- 1970 yılı bütçesi 214'e karşı 224 oy ile reddedildi. Demirel istifa etti. Cumhurbaşkanı Sunay, Demirel'i tekrar Kabineyi Kurmakla görevlendirdi.

20 Şubat 1970 : Boğaz Köprüsü'nün temeli Sunay ve Demirel tarafından atıldı.

3 Mart 1970 : Demirel, 3. Kabinesini eski bakanlar ile kurdu. 172'ye karşı 232 oy ile güvenoyu aldı.

3 Mart 1970 : Sultanahmet Meydanı'nda bulunan Halide Edip Adıvar'ın büstü, gece meçhul kişilerce parçalandı.

18 Mart 1970 : Yüksek Öğretmen Okulu'nda olaylar, 1 öğrenci öldü.

19 Mart 1970 : İstanbul Teknik Üniversitesi'nde polisler tarafından arama yapıldı.

27 Mart 1970 : Gediz'de şiddetli deprem. 1087 ölü var. 90.000 kişi evsiz kaldı.

6 Nisan 1970 : İstanbul Üniversitesi, meydana gelen anarşi olaylar sebebiyle süresiz kapatıldı. Okul polis kordonu altına alındı.

8 Nisan 1970 : Ermeniler, Beyrut'ta Türk Haftası'nın açılışını önlediler.

13 Nisan 1970 : Öğrenciler Ankara Tıp Fakültesi'ni bastılar. 1 askeri doktor öldü. Olayların büyümesi üzerine Ankara Üniversitesi'ne bağlı bazı fakülteler kapatıldı.

18 Mayıs 1970 : Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrenci yurdu sabaha karşı polis tarafından arandı. Bazı öğrenciler gözaltına alındı.

29 Mayıs 1970 : Ankara'da Toplum Polisleri (Çevik Kuvvet), personel kanunu tasarısının tazminatları kaldıracağı yolundaki hükmünü protesto etmek için göreve çıkmadılar.

1 Haziran 1970 : Ankara'da 'Anayasa Mitingi' yapıldı.

3 Haziran 1970 : Ünlü yazar Orhan Kemal (Doğumu:1914) öldü.

6 Haziran 1970 : Personel kanunu tasarısı ile halk sağlığı hizmetlerinde reformun gerçekleşmemesini protesto için doktorlar yürüdü.

8 Haziran 1970 : İstanbul Ün. Edebiyat Fakültesi'nde çıkan çatışmada 1 öğrenci öldü.

14 Haziran 1970 : Personel kanunu tasarısındaki aksaklıkları protesto için, Türk Persen Ankara'da büyük bir protesto gösterisi düzenledi. (Bu tasarı için herkes yürüyor.)

16 Haziran 1970 : İstanbul'un Anadolu yakasında, işçilerin düzenlediği büyük yürüyüş kanlı noktalandı. 3 ölü ve onlarca yaralı var. İstanbul ve Kocaeli'nde 1 ay süre ile sıkıyönetim ilan edildi. Gece sokağa çıkma yasağı konuldu.

17 Haziran 1970 : TİP'in itirazı üzerine, Anayasa Mahkemesi, eski DP'lilere siyasi haklarının iadesini öngören kanunu 7'ye karşı 8 oyla iptal etti.

22 Haziran 1970 : İTÜ'nde sağcı ve solcu öğrenciler arasında silahlı çatışma oldu, yaralılar var.

13 Temmuz 1970 : İTÜ öğrencileri sınavlara girmediler.

14 Temmuz 1970 : Askerlik süresi 20 aya, yedek subaylık 18 aya indirildi.

15 Temmuz 1970 : TBMM'de İstanbul ve Kocaeli'nde uygulanan sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı.

9 Ağustos 1970 : Türk Lirası devalüe edildi.

15 Ekim 1970 : Sovyetler Birliğine ait bir uçak kaçırılarak Trabzon'a indirildi.

21 Ekim 1970 : 2 Amerikalı General ile 1 Türk Albayını Erzurum'dan Kars'a götüren U-8 tipi Amerikan uçağı rotayı şaşırarak Sovyet topraklarına indi. Diplomatik temaslar sonunda geri alındı. Sovyetler, Türkiye ve Amerika'yı protesto etti.

- AP 3. Büyük Kongresi Ankara'da toplandı. Demirel, yeniden Genel Başkan seçildi. (Demirel: 1425, Domaniç: 28, Yalçın: 15)

25 Ekim 1970 : Genel nüfus sayımı yapıldı. Nüfusumuz: 35.666.549

27 Ekim 1970 : Bir Sovyet uçağı Sinop'a kaçırıldı.

25 Kasım 1970 : İstanbul Amerikan Koleji, meydana gelen öğrenci olayları nedeniyle bir süre kapatıldı.

27 Kasım 1970 : İstanbul Kültür Sarayı, esrarengiz şekilde yandı.

5 Aralık 1970 : İstanbul Çapa Yüksek Öğretmen Okulu işgal edildi ve silahlı çatışma oldu. Okul süresiz kapatıldı.

7 Aralık 1970 : Ankara Yüksek Öğretmen Okulu işgal edildi.

- Ankara'da yabancı 5 şirketin bürosuna bomba atıldı.

8 Aralık 1970 : Hacettepe Üniversitesi'nde silahlı çatışma çıktı.

10 Aralık 1970 : İstanbul Üniversitesi'nde 8 fakülte kapatıldı.

11 Aralık 1970 : Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur, Cumhurbaşkanı Sunay'a, 'Buhranlı günlerin artması ve muhtemel tehlikelerle' ilgili bir muhtıra verdi.

17 Aralık 1970 : Başbakan Demirel hakkındaki soruşturma hazırlık tahkikatı, 276'ya karşı 309 oyla reddedildi. Demirel, 'İddiaların, ciddiyetten uzak olduğunu ve kendisini ilgilendirmediğini, raporunda bunu belgelendirdiğini.' belirtti.

18 Aralık 1970 : Demokrat Parti, Adalet Partisi'nden ayrılan 26 milletvekilinin de katılımıyla kuruldu.

20 Aralık 1970 : İstanbul'da 'kapıcılar' yürüyüş yaptı.

30 Aralık 1970 : İnönü: "... Başlıca sorumlu, tükenmiş iktidardır." dedi.



1971



5 Ocak 1971 : Muhalefet Lideri İnönü, Cumhurbaşkanı Sunay ile, sürüp giden olaylara karşı alınacak tedbirler üzerine görüştüler.

18 Ocak 1971 : İTÜ'nde öğrenciler polisle çatıştı.

20 Ocak 1971 : ODTÜ süresiz olarak kapatıldı.

25 Ocak 1971 : Polis, Siyasal Bilgiler Fakültesi Yurdu'nda arama yaptı.

30 Ocak 1971 : İstanbul'da 11 özel okulun öğrencileri, Devrimci Gençlik (Dev-Genç) ve Devrimci Kadınlar Birliği'nin de katılımıyla, 'özel eğitimin devletleştirilmesi' için büyük bir yürüyüş düzenlediler.

1 Şubat 1971 : Ankara Fen Fakültesi öğrencileri boykot düzenlediler.

3 Şubat 1971 : Eski DP'lilerin siyasi haklarının verilmesini öngören kanun teklifi, 217 AP milletvekili ve senatörün imzasıyla TBMM Başkanlığı'na verildi.

12 Şubat 1971 : Bursa'da TOFAŞ Oto Fabrikası, Cumhurbaşkanı Sunay tarafından hizmete açıldı.

- Ziraat Bankası'nın Ankara Küçükesat Şubesi, silahlı kişilerce soyuldu.

15 Şubat 1971 : Ankara Balgat'ta Amerikan tesislerinde görevli bir Amerikan Çavuşu kaçırıldı. Bir süre sonra serbest bırakıldı.

20 Şubat 1971 : ODTÜ öğrencileri, bir süre önce Hacettepe Üniversitesi Yurdu'nda meydana gelen olayları protesto etmek için Ankara-Eskişehir yolunu trafiğe kapattılar.

2 Mart 1971 : İstanbul Hukuk Fakültesi'nde öğrenciler polis ile çatıştı.

4 Mart 1971 : Ankara'da 4 Amerikalı asker, Türk Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) isimli örgüt tarafından kaçırıldı. 4 gün sonra serbest bırakıldılar.

5 Mart 1971 : ODTÜ'de güvenlik kuvvetlerinin arama yapmak istemeleri üzerine çıkan çatışmada, 1 öğrenci öldü, 1 jandarma şehit oldu, onlarca yaralı var.

- Bir süre önce Kırıkhan'da Hamidiye Camii'ne yapılan bombalı saldırıyı protesto etmek için yürüyüş yapan halk, güvenlik kuvvetleri ile çatıştı. Çok sayıda ölü ve yaralı var.

- Akbank'ın İstanbul Kadıköy Selamiçeşme Şubesi silahlı kişilerce soyuldu.

- Ankara Erkek Teknik Yüksek Okulu'nda çıkan çatışmada yaralananlar oldu.

7 Mart 1971 : İnönü yaptığı konuşmada: "... Kanla biten sonuç tamir olunmaz."

12 Mart 1971 : Türk Silahlı Kuvvetleri '12 MART MUHTIRASI’NI verdi.
"1-Parlamento ve Hükümet süregelen tutum, görüş ve icraatı ile yurdumuzu anarşi, kardeş kavgası, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar içine sokmuş. ******'ün bize hedef verdiği çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak ümidini kamu oyunda yitirmiş ve Anayasanın öngördüğü reformları tahakkuk ettirememiş olup, Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği ağır bir tehlike içine düşürülmüştür.
2-Türk Milletinin sinesinden çıkan Silahlı Kuvvetleri'nin bu vahim ortam hakkında duyduğu üzüntü ümitsizliği giderecek çarelerin partiler üstü bir anlayışla meclislerimizce değerlendirilerek mevcut anarşik durumu giderecek ve anayasanın öngördüğü reformları ******çü bir görüşle ele alacak ve inkılap kanunlarını uygulayacak kuvvetli ve inandırıcı bir hükümetin demokratik kurallar içinde teşkili zaruri görülmektedir.
3-Bu husus süratle tahakkuk ettirilmediği takdirde Türk Silahlı Kuvvetleri kanunların kendisine vermiş olduğu Türkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve kollamak görevini yerine getirerek idareyi doğrudan doğruya üzerine almağa kararlıdır.
Bilgilerinize"

Türk Silahlı Kuvvetleri adına Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyicioğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur imzalı bu muhtıra, Cumhurbaşkanı'na, Cumhuriyet Senatosuna ve TBMM Başkanlığına verildi.

- Başbakan Süleyman Demirel istifa etti.

- CHP Lideri İnönü, Silahlı Kuvvetlerin muhtırası ve Demirel'in istifası üzerine, "Demokratik bir istifadır." dedi.

19 Mart 1971 : Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, Kabineyi kurmakla görevlendirildi.

21 Mart 1971 : Yazar ve gazeteci Falih Rıfkı Atay (Doğumu:1894) öldü.

26 Mart 1971 : Türkiye'nin 12. Başbakanı Nihat Erim Kabinesini açıkladı. Kabinede, 5 AP'li, 3 CHP'li, 1 MGP' li, 1 Milli Birlik Grubu üyesi ve Parlamento dışından 14 teknisyen görev aldı. 7 Nisan'da yapılan oylamada 46 red, 3 çekimser oya karşın 321 oyla güvenoyu aldı. 74 Milletvekili oylamaya katılmadı.

Başbakan Nihat Erim

Başbakan Yardımcısı Sadi Koçaş (CHP)

Başbakan Yardımcısı Atilla Karaosmanoğlu (Dış)

Devlet Bakanı Mehmet Özgüneş (Tabi Senatör)

Devlet Bakanı Doğan Kitaplı (AP)

Devlet Bakanı İsmail Arar (CHP)

Milli Savunma Bakanı Ferit Melen (MGP)

İçişleri Bakanı Hamdi Ömeroğlu (Dış)

Dışişleri Bakanı Osman Olcay (Dış)

Maliye Bakanı Said Naci Ergin (Dış)

Milli Eğitim Bakanı Şinasi Orel (Dış)

Gençlik ve Spor Bakanı Sezai Ergün (AP)

Orman Bakanı Selahattin İnal (Dış)

Köy İşleri Bakanı Cevdet Aykan (Dış)

İmar ve İskan Bakanı Selahattin Babüroğlu (Dış)

Turizm Bakanı Erol Yılmaz Aksal (AP)

Enerji ve Tabi Kaynaklar Bk. İhsan Topaloğlu (CHP)

Sanayi ve Ticaret Bakanı Ayhan Çilingiroğlu (Dış)

Ulaştırma Bakanı Haluk Arık (Dış)

Tarım Bakanı Orhan Dikmen (Dış)

Bayındırlık Bakanı Cahit Karakaş (AP)

Dış Ekonomik İlişkiler Bakanı Özer Derbil (Dış)

Sağlık Bakanı Türkan Akyol (Dış)

Gümrük ve Tekel Bakanı Haydar Özalp (AP)

5 Nisan 1971 : 2 işadamı Dev-Genç militanlarınca kaçırıldı. 16 saat sonra serbest bırakıldılar.

11 Nisan 1971 : Genelkurmay Plan ve Program Dairesi Başkanı Korgeneral Atıf Erçıkan'ın Ankara'daki evine bomba atıldı, hasar meydana geldi.

15 Nisan 1971 : İstanbul'da bir doktorun oğlu, Dev-Genç militanlarınca kaçırıldı, 250.000 lira fidye karşılığı serbest bırakıldı.

22 Nisan 1971 : İstanbul, askeri ve sivil ekipler tarafından, gece sabaha kadar arandı.

- İnönü: "Eşkiya sokağa hakim olmuştur." dedi.

25 Nisan 1971 : Çin Halk Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kurulmasına karar verildi.

26 Nisan 1971 : İstanbul, İzmir, Ankara, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, Eskişehir, Adana, Hatay, Diyarbakır ve Siirt illerinde 1 aylık sıkıyönetim ilan edildi.

- Ünlü tiyatro sanatçısı Celal Sururi (Doğumu:1903) öldü.

27 Nisan 1971 : Dev-Genç, Doğu Kültür Ocakları ve Ülkü Ocakları kapatıldı.

3 Mayıs 1971 : Ziraat Bankası İstanbul Unkapanı Şubesi'ni soymak isteyen hırsızlar, banka koruma görevlisi Tahsin Yaman'ı öldürdüler. Suçlular yakalandı. Yaman'ın cenazesi askeri törenle kaldırıldı.

13 Mayıs 1971 : Sıkıyönetim mahkemelerinde duruşmalar başladı. Tüm yurtta arama ve taramalar aralıksız sürdürülüyor.

17 Mayıs 1971 : İsrail'in İstanbul Başkonsolosu Ephraim Elrom kaçırıldı.

21 Mayıs 1971 : Anayasa Mahkemesi, Necmettin Erbakan'ın kurduğu ve Genel Başkanlığı'nı yaptığı 'Milli Nizam Partisi' hakkında, 'Laik devlet niteliğinin ve ****** devrimciliğinin korunması' prensiplerine aykırı olduğu gerekçesiyle kapatma kararı verdi.

- İzmir'de silahlı kişiler, güvenlik kuvvetleriyle silahlı çatışmaya girdiler. Ölü ve yaralılar var.

23 Mayıs 1971 : İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, İstanbul'da arama yapılması için kentte cumartesi gece yarısından pazar günü saat 15.00'e kadar sokağa çıkma yasağı koydu. 25.000 polis ve asker aramaya katıldı.

30 Mayıs 1971 : İstanbul'da, Mahir Çayan ve ekibinin ellerinde rehin tuttukları Sibel Erkan, 51 saat sonra güvenlik kuvvetlerinin operasyonu sonucu kurtarıldı.

7 Haziran 1971 : Başbakan Nihat Erim, radyodan bir konuşma yaptı: "Ordu durup dururken 12 Mart muhtırasını vermedi. Memleket bir ortamın içine götürülmüştü, sürüklenmişti ve bu ortamda çok tehlikeli bir hal almıştı. O kadar tehlikeli bir hal almıştı ki, bir sabah uyanacaktık, belki Endonezya'daki gibi komünist avına çıkmış kitleler görebilirdik. Böyle tahrikler, böyle kışkırtmalar vardı. Yahut aksi, bir gece bakacaktık ki, çok küçük bir azınlık fakat kararlı, silahlı, dinamitli, gayet iyi örgütlenmiş çok küçük bir azınlık, memlekette bir darbe yapmış. İşte bu ortamın karşısında buldum kendimi ve ordu bunu önlemek için 12 Mart Muhtırası'nı verdi.." (Demek ki bunları görmek için Başbakan olmak gerekiyormuş.)

21 Haziran 1971 : Eski Milli Birlik Komitesi üyesi İrfan Solmazer, 'Devlet bütünlüğünü bozmak üzere gizli örgüt kurduğu' iddiasıyla gözaltına alındı.

24 Haziran 1971 : Anayasa Mahkemesi, İstanbul'da şekercilik yapan Hasan Turan adlı bir vatandaşın Genel Başkanı olduğu Türkiye İleri Ülkü Partisi'ni kapatma kararı aldı.

2 Temmuz 1971 : Senato'da, Milli Birlik Komitesi üyelerinden Tabi Senatör Ekrem Acuner'in dokunulmazlığının kaldırılması sert tartışmalardan sonra kabul edildi. (91 evet, 27 hayır, 1 çekimser) Acuner, Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.

14 Temmuz 1971 : ******'ün yakın arkadaşı Kılıç Ali (Doğumu:1888) öldü.

23 Temmuz 1971 : Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı.

26 Temmuz 1971 : ODTÜ yeniden öğretime başladı.

27 Temmuz 1971 : İzmir-Aydın yolunda Ziraat Bankası'na ait bir araç silahlı kişilerce soyularak 4.000.000 lira çalındı. Soyguncuların Dev-Genç ile ilişkisi olduğu belirlendi.

3 Ağustos 1971 : Senato'da, Kontenjan Senatörü ve eski Milli Birlik Komitesi üyesi Cemal Madanoğlu ve Osman Köksal'ın dokunulmazlıkları kaldırıldı. Madanoğlu: 98 evet, 26 hayır, 1 çekimser. Köksal: 89 evet, 32 hayır, 3 çekimser.

5 Ağustos 1971 : Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti (Kızıl Çin) ilişkileri saat 13.00'den itibaren yürürlüğe girdi. Türkiye, Çin H.C.'ni tanıyan 8. NATO üyesi oldu. Milliyetçi Çin Elçilik mensupları, Türkiye'den ayrılıyor.

14 Ağustos 1971 : 21 Haziran'da tutuklanan, Eski MBK üyesi İrfan Solmazer tahliye edildi.

26 Ağustos 1971 : 26 Ağustos 1071'de Anadolu'yu Türklere açan Malazgirt Zaferi'nin 900. yıl dönümü bütün yurtta törenlerle kutlandı.

27 Ağustos 1971 : 1961 Anayasası'nın değiştirilmesini öngören 430 imzalı teklif, 2'ye karşı 373 oyla kabul edildi. (görülmemiş bir ittifak.)

10 Eylül 1971 : Boğaziçi Üniversitesi kuruldu. Robert Koleji binası, Boğaziçi Üniversitesi'ne tahsis edildi.

11 Eylül 1971 : Komutanlarla Bakanlar arasında 5 saat süren toplantı yapıldı. Yeni kabinenin 157 günlük icraatı ve sonuçları beraberce gözden geçirildi. (Bir nevi Teftiş)

19 Eylül 1971 : Türkiye Güzeli Filiz Vural (18), Avrupa Güzeli seçildi.

23 Eylül 1971 : 11 ilde sürdürülen sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı.

5 Ekim 1971 : AP Genel İdare Kurulu bir bildiri yayınlayarak, hükümetin 'partiler üstü' vasfını kaybettiğini ileri sürerek 5 Bakanını Hükümetten çekti.

6 Ekim 1971 : Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından açılışı yapılan, 6. Akdeniz Oyunları İzmir'de başladı.

9 Ekim 1971 : Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ında aralarında bulunduğu 17 aşırı solcu genç, Anayasa'yı tebdil, tağyir ve ilgaya teşebbüsten, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nce ölüm cezasına çarptırıldılar. 3 sanık 5'er yıl hapse çarptırıldı, 3 sanık ise beraat etti.

14 Ekim 1971 : Cumhurbaşkanı Sunay, İran'ın 2500. kuruluş yıldönümü törenleri için İran'a gitti.

26 Ekim 1971 : AP'nin bakanlarını çekmesiyle başlayan hükümet bunalımı, Çankaya Köşkü'nde AP Lideri Demirel ile yapılan 3 saat 45 dakikalık görüşmeden bir sonuç alınamayınca hükümetin istifası ile sonuçlandı. Sunay, Erim'in istifasını kabul etmedi.

5 Kasım 1971 : AP Merkez Temsilciler Meclisi, 5 Ekim kararını (Kabine'den 5 AP'li bakanın geri çekilmesi) geri aldılar.

12 Kasım 1971 : AP Genel Başkanı Süleyman Demirel, kendisi için tahkikat açılmasını istedi.

25 Kasım 1971 : 11 ilde devam eden sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı.

29 Kasım 1971 : Maltepe 2. Zırhlı Tugay Askeri Hapishanesi'nde tutuklu bulunan 5 anarşist kaçtı.

3 Aralık 1971 : 11 Bakan, reformların yapılmasının imkanı kalmadığı gerekçesiyle toplu olarak istifa ettiler. Bunun üzerine, Nihat Erim istifasını Cumhurbaşkanı'na sundu.

5 Aralık 1971 : Nihat Erim tekrar Hükümeti kurmakla görevlendirildi.

11 Aralık 1971 : Nihat Erim 2. Kabinesini kurdu. Kabinede, AP'den 7, CHP'den 4, MGP'den 1, Meclis dışından 12 Kişi yer aldı. Yapılan güven oylamasında 301 evet, 45 hayır, 3 çekimser oy aldı. (CHP'de Ecevit taraftarları ile AP'de Demirel karşıtları oylamaya katılmadılar.)



1972



6 Ocak 1972 : ****** devri Dışişleri Bakanlarından Tevfik Rüştü Aras (Doğumu:1883) öldü.

10 Ocak 1972 : Askeri Yargıtay, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkındaki ölüm cezalarını onayladı.

21 Ocak 1972 : THY'ye ait DC-9 tipi yolcu uçağı Hac dönüşü, yolcusuz olarak Adana yakınlarında düştü. 1 hostes öldü.

23 Ocak 1972 : İstanbul'da, 03.00 ile 18.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı konarak, kent genelinde 512.000 ev arandı.

24 Ocak 1972 : İnönü, TBMM'de ve idamlar hakkında konuştu: "... Siyasi suçlar için idam olmaması fikrindeyim, bunu kaldıralım. Dünyada memleketler var ki idam cezasını büsbütün kaldırmışlardır."

- Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı.

- Pakistan Devlet Başkanı Zülfikar Ali Butto, Türkiye'ye resmi bir ziyarette bulundu.

30 Ocak 1972 : İstanbul'da Aksaray Alt Geçidi hizmete açıldı.

8 Şubat 1972 : Türkiye'de Haşhaş ekiminin yasaklanmasından sonra Amerika, ilk tazminat olarak 35 milyon TL. verdi.

24 Şubat 1972 : 229 sanıklı Dev-Genç davasına, Ankara Sıkıyönetim Mahkemesi'nde başlandı.

8 Mart 1972 : Eski Başbakanlardan Adnan Menderes'in büyük oğlu, DP Genel Başkanı Yüksel Menderes Ankara'da intihar etti.

10 Mart 1972 : TBMM, 09.10.1971'de idama mahkum edilen 17 kişiden, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın cezalarını onayladı.

11 Kasım 1972 : Anarşist eylemlere katıldıkları ve 29.11.1971'de Maltepe Askeri Cezaevi'nden kaçan 5 mahkuma yardım ettikleri gerekçesiyle, 57 subay ve 11 astsubay ordudan ihraç edildi.

13 Mart 1972 : Ankara'da saat 00.30 ile 04.00 arasında sokağa çıkma yasağı kondu.

19 Mart 1972 : Başbakan Nihat Erim, ABD Başkanı Nixon ile görüşmek üzere Amerika'ya gitti.

23 Mart 1972 : Cumhurbaşkanı Sunay, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın cezalarını onayladı.

25 Mart 1972 : Sıkıyönetim 11 ilde 2 ay daha uzatıldı.

27 Mart 1972 : Odu'nun Ünye İlçesi'nde ki Radar Üssü'nde görevli iki İngiliz ve bir Kanadalı Teknisyen kaçırıldı. Kaçıranlar, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın cezalarının kaldırılmasını istediler. Niksar'ın Kızıldere köyünde, güvenlik kuvvetleri tarafından sarılan anarşistler Teknisyenleri öldürdüler. Operasyon sonucunda 1 anarşist ölü diğerleri sağ olarak ele geçirildi. (Bu olay Kızıldere olayı olarak anılır.)

30 Mart 1972 : İzmir Sıkıyönetim Komutanlığı, 01.00-04.00 saatleri arasında sokağa çıkma yasağı koydu.

- Başbakan Erim, anarşistler tarafından öldürülen iki İngiliz ve bir Kanadalı Teknisyenler için, İngiliz ve Kanada Başbakanlarına taziye mesajı gönderdi.

12 Nisan 1972 : ABD'den satın alınan iki denizaltı Türkiye'ye getirildi.

17 Nisan 1972 : Başbakan Nihat Erim istifa etti.

22 Nisan 1972 : CHP'de anlaşmazlık iyice su yüzüne çıktı. Parti, İnönücüler ve Ecevitçiler olarak ikiye bölündü. İnönü: "CHP'de İttihat ve Terakki usullerine izin vermeyeceğim." dedi.

29 Nisan 1972 : Cumhurbaşkanı Sunay, Kabineyi Kurmakla Kontenjan Senatörü Suat Hayri Ürgüplü'yü görevlendirdi. Ürgüplü, daha sonra görevi Cumhurbaşkanı'na iade etti.

3 Mayıs 1972 : İçinde İsmet İnönü'nün oğlu Erdal İnönü'nün de bulunduğu THY'ye ait 'Boğaziçi' isimli yolcu uçağı, 4 silahlı anarşist tarafından Bulgaristan'ın başkenti Sofya'ya kaçırıldı. 67 yolcu ve mürettebat 28 saat sonra serbest bırakıldı. Bulgaristan, hava korsanlarına iltica hakkı verdi.

4 Mayıs 1972 : Jandarma Genel Komutanı Org. Kemalettin Eken'e Ankara'da suikast düzenlendi. Eken kurtuldu, Eken'in korumaları ile anarşistler arasında çıkan çatışmada biri ölü diğeri sağ olarak ele geçirildi.

6 Mayıs 1972 : Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın cezaları, Ankara Cebeci Kapalı Cezaevi avlusunda infaz edildi.

7 Mayıs 1972 : CHP Olağanüstü Kurultayı'nda, Bülent Ecevit 709, İsmet İnönü 498 oy aldı.

8 Mayıs 1972 : İnönü, ******'ün ölümünden bu yana (33 yıl 4 ay) sürdürdüğü CHP Genel Başkanlığı'ndan istifa etti. Ecevit: "Devrimci kadrolar CHP'yi ****** ve İnönü'ye layık bir şekilde yaşatacaktır." Kemal Satır: "İnönü hayatta iken İnönü'süz bir CHP nasıl olacaktır?" dedi.

14 Mayıs 1972 : CHP Özel Kurultayı 826 oy ile Bülent Ecevit'i Genel Başkanlığa seçti.

15 Mayıs 1972 : Milli Savunma Bakanı Ferit Melen (MGP) kabineyi kurmakla görevlendirildi.

22 Mayıs 1972 : Ferit Melen Kabinesi güvenoyu aldı. Kabinede, AP'den 8, CHP'den 5, MGP'den 2, Meclis dışından 9 ve Kontenjan Senatörü olarak 1 kişi görev aldı.

24 Mayıs 1972 : 11 ilde devam eden sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı.

17 Haziran 1972 : Başbakan Ferit Melen, Batı Almanya'da bir televizyona ordunun müdahale nedenlerini anlattı.

7 Temmuz 1972 : İstanbul Fener Ortodoks Kilisesi Patriği Athenagoras öldü.

13 Temmuz 1972 : İstanbul'da Cumhurbaşkanı Sunay'ın başkanlığında bir zirve toplantısı yapıldı.

16 Temmuz 1972 : İmroz Metropoliti Dimitrios Papadopulos (58) Fener Patrikliğine seçildi.

19 Temmuz 1972 : 11 ilde devam eden sıkıyönetim 2 ay daha uzatıldı.

20 Temmuz 1972 : Almanya'ya giden 500.000'nci işçi törenle uğurlandı.

- CHP'de istifalar ve parti disiplinine uymadıkları gerekçesiyle ihraçlar başladı.

7 Ağustos 1972 : CHP Yüksek Disiplin Kurulu, eski Genel Sekreter Kemal Satır ile eski Devlet Bakanı Ali İhsan Göğüş'ü partiden ihraç etti.