Hapşıran bir kişiye 'çok yaşa' demek adeti
hemen hemen her kültürde vardır. Anlam olarak biraz değişik de olsalar
sonuçta aynı kapıya çıkarlar. Hapşıranlara İngilizlerin 'God bless
you', Almanların 'gesundheit', İtalyanların 'felicita' deme adetlerinin
kökeni, hapşırmanın kişi için önemli bir tehlike olduğuna inanılan çok
eski zamanlara gider.
İnsanlar asırlar boyu yaşamın sebebinin ruh olduğuna, ruhun ise insanın
başı içinde olduğuna, hapşırmanın bu hayati güce zarar verebileceğine
inandılar. Hapşırmanın soğuk algınlığı ile ilişkili olması bu inanış;
güçlendirdi. İnsanlar hapşırıklarını tutabilmek için her yolu denediler.
Milattan önce dördüncü yüzyılda Aristo ve tıbbın babası sayılan
Hipokrat'ın öğretileriyle insanlar, hapşırmanın başın yabancı maddelere
karşı bir savunma refleksi olduğunu öğrendiler. Hapşırma bir hastalığın
başlangıcı olduğundan hastalığın sonunun kötü bitmemesi için hapşırana
'uzun yaşa', 'sağlıklı yaşa' gibi sözlerin söylenmesi adeti bu
zamanlarda başladı.
Yaklaşık yüz yıl sonra Romalılar hapşırmanın iyi bir şey olduğuna,
insanı hastalıktan koruduğuna, hapşırığı tutmanın hastalığın kuluçkaya
yatmasına belki de ilerde ölüme sebep olabileceğine inandılar. Artık
hapşıranlara 'tebrikler' veya 'iyi şanslar' deniliyordu.
Hapşırana 'çok yaşa' denilmesinin kökeni birçok kültürde bu şekilde
olmasına rağmen bir Hıristiyanlık deyimi olan 'God bless you' (Tanrı
seni takdis etsin) cümlesinin kökeni ayrıdır. Altıncı yüzyılda
İtalya'da bulaşıcı ve öldürücü veba hastalığının tüm şiddeti ile
başlaması ve bu hastalığın belirtisinin kronik hapşırma olması
nedeniyle, hapşıranlara 'God bless you' denilmesi Papa tarafından yasa
olarak yayınlanmış ve mecbur kılınmıştır.
Bu yasa ile ayrıca hapşıranın çevresinde 'God bless you' diyecek kimse
yoksa, o kişinin kendi kendisine 'God help me' (Tanrı yardımcım olsun)
demesi de tavsiye edilmiştir.
Genelde 'çok yaşa' diyene 'sen de gör' yani 'sen de benim yaşamımı
görecek kadar çok yaşa' denilmesi de adettendir. Hapşırana 'çok yaşa'
deyince hapşırmanın kesileceğine inananlar da vardır.
Anasayfa
Konu: Neden "Çok Yaşa" Diyoruz ? 
Çarş. Nis. 15, 2009 10:24 am
